به شداری سوره ییا فه لاح له کونگره ی "ریکخراوه ی کومه له ی ژنانی روژهه لات"

به شداری ووتاری سوره ییا فه لاح بو کونگره ی ریکخراوه ی کومه له ی ژنانی روژهه لات

http://www.youtube.com/watch?v=L5X6S39_L5k&feature=youtu.be

ریکه وتی 20ی مانگی ئه پریلی سالی 2013 کومه له ی ژنانی روژهه لات ئه وه لین کونگره ی خویان له شاری سلیمانی به ریوه برد. سوره ییا فه لاح به خوشیه وه توانی له ریگه ی سایبریه وه به شدار ی کونفرانسه که بیت

ئه مه ویدیوی و وتاره که ی

" دیارده ی توند و تیژی دژ به ژنان ،ئامیره سیاسی و کومه لایه تیه کان"

سوره ییا فه لاح

ریکه وتی مانگی ئه پریلی2013

------------------ ---------------------------

ریزدارا ن و به شدارانی ئازیز و خوشه ویست پیشه کی سلاوی گه رمی خوم پیشکه ش به ئیوه ی ئازیز ده که م. زوز شانازو سه ربه رزم به به شداری له ئه وه لین کونگره ی ریکخراوه ی کومه له ی ژنانی روژهه لات. هیوادارم کونگره که به سه رکه وتوییه وه به ده رئه نجامه کانی بگات و له ئیش وکاری خویا بو ناساندنی پرسی ژنی کورد به رده وام بیت .

هه روه ها سپاس و ریزی خوم ئاراسته ی لیژنه ی ئاماده کاری و  به ریوه به ری ئه م کونگره و هه مو ئه ندامانی ئه و ریکخراوه ده که م.

.

دیاره شاره زا له وه زعی ژنی کورد به تایبه ت ژنانی کوردی روژهه لات له نیو به شداران و به ریوه به رانه وه زورن هه ربویه پیم وابوو که باسیکی کورت له سه ر دیارده ی توند و تیژی ری خه م که ئه مسالیش باسی سه ره کی لیژنه ی پیگه ی ژنانی نه ته وه یه ک گرتوه کان و هه روه ها هه لمه تیکی جیهانی بوو. ئه و دیارده یه که له هیچ کاتیکدا کوتایی نه هاتوه و بن بر کردنی کار و ئیشی هه مو چالاکوانانی مافی مروف و به تایبه ت مافی ژنانه.  هه روه ها ناسینی ره گه زی نه خوشینکی کومه لایه تی به پروسه ی که م کردن یا بن برکردنی ئه و نه خوشیه  یارمه تی ئه گه ینیت.

من سه باره ت به چه ن خال قسه ده که م. با سه که م له سه ر

 " دیارده ی توند و تیژی دژ به ژنان ،ئامیره سیاسی و کومه لایه تیه کان"

-

2-توند و تیژی چیه ؟؟؟ بو چی توند و تیژی ده کریت ، ره گه زی له کویوه دیت ؟؟؟

3-ئامیره راگره کانی توندو تِیژی کین و چین ؟؟؟

توند وتیژی له یاسای نیونه ته وه ییدا:

له ئیعلامیه ی 20 دسامبری نه ته وه یه کگرتوه کان سالی 1993 زایینی بو جاری ئه وه ل دیارده ییک به نیوی توند وتیژی باس کرا. ته نانه ت له "کونوانسیونی به ره نگاری به رانبه ر به ره گه ز خوازی" له سال ی1979 ئه م وشه باس نه کرابوو.  كۆڕی‌ گشتیی‌ رێكخراوی‌ نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كانه‌وه‌ به په سه ن کردنیکی تایبه تی له‌ ساڵی‌ 1999ی‌ زایینی‌دا زه مینه ی دا چه قاندنی  تووی یاسای به رگری له توند و تیژی له زور له و ولاتانه ی که کونوانسیونه کانی نه ته وه یه ک گرتوه کانیان واژو کردبوو دا پیک هینا.

توند و تیژی و جۆرەكانی:

 سەبارەت بە جۆرەكانی توندوتیژی، چەندجۆرێكی دەخەمەڕوو كە لەلایەن ڕێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكانەوە دەستنیشان كراون، كە بریتین لە:
1. توندوتیژی لە ماڵەوە و لە ناو ئەندامانی بنەماڵە، هەروەها لەلایەن هاوسەر و هاوبەشی ژیان.
2. توندوتیژی جینسی واته سێكس بە بێ‌ رەزامەندی ژن.
3. توندوتیژی نەریتی و سوننەتی وەكو خەتەنەی كچ، كوشتن لەسەر مارەیی كە لە بریک له ولاته کاندا هه یه
4. كڕین و فرۆشتنی ژنان و كچان.
5. توندوتیژی بەرامبەر بە ژنان لە كاتی شەڕی چەكداری. 
6. توندوتیژی بە زمان و جنێودان كە كاریگەری زۆری لەسەر باری دەروونی هه یه .

به گویره ی راپورت ،داتاکانی من و استاتستیک پیشان ئه دات که هه رژنیک له دریژه ی ژیانی خویدا به جوری توندوتیژی کیشاوه.

یەك لە سێ‌ ژن بە جۆرێك رووبەڕووی توندوتیژی دەبنەوە، واتە لە لایەن هاوسەر و باوك و برا، یان لە لایەن خۆشەویست وهاوڕێ‌ و تەنانەت كەسی نەناسراو و غەریبەوە تووشی ژنان دەبێت و هەندێكجاریش بە كوشتنی ژن و مردنی كۆتایی پێدێت.

 یەك لە سێ‌ ڕێژەیەكی زۆر ترسناكە.

توندوتیژی بەرامبەر بە ژن یەكێكە لە زیاترین توندوتیژییەكان كە بەرامبەر بە مافی مرۆڤ دەكرێت و لە هەموو كەلتوور و كۆمەڵگەیەكیشدا بەئاستی جیاواز بوونی هەیە. له زور له کومه لگاکاندا به هوی وه زعی ئابوری و کولتوریکی  غه له ت   توند و تیژی له زکی دایکه وه ده س پی ده کات. پاش ئه وه کچه که به هوی کچ بونیه وه له زور له ئازادیه کومه لایه تیه کان بی به ش ده بیت ، جا ئه گه ر له ولاتیک که یاسای شه ریعه ش چ له لایه نی ره سمیه وه چ ناره سمی حوکم کات له هه لبژادنی جل و به رگی خوی بی به شه، له وانه یه به زور بدریت به شوو ، ده س دریژی پی بکریت ، و مافه کانی به ئاسانی بخریته ژیر پی.

ئەم دیاردەیە پێویستی بە ئیشێكی زۆر هەیە بۆ ناسین وناساندنی بە كۆمەڵگە ئه شی وشیاری له سه ر زور شتی کولتوری بدریت: بۆ نموونە لە بریک له جیگه کان له  كۆمەڵگەی كوردیدا، لێدان وجنێودان بە توندوتیژی نازانن، و پیاوان به مافیکی خویانی ده زانن که به سه ر جینسی میوینه دا ده س دریژی فیزیکی بکه ن. بوچی ؟؟؟

 بو روون کردنه وه ی ئه مه چه ن فاکتوری پیک هینه ری توند و تیژی دینمه وه:

          -  به ش کردنی نا یه کسانی هیز

            -کنتررول سکشوالیته ژنان

             - کولتوری دژ به ژن و به راوه ردی ژن وه ک که ل وپو و ملک و دارایی پیاو و ده وله ت

             -ئعتیادی ناسینی توند و تیژی دژ به ژنان

           - بی موبالاتی ده وله ته کان و ده سه لاتداران

له پیک هینانی ئه م پروسه هه مو ئه نیستیتو کومه لایه تیه کان و سیاسیه کان به شدارن

مه به ست له  نیستیتو کومه لایه تی و سیاسیه کان چیه ؟ ئه وانه هه رئه و ده سه لاته ن له به سه رئیمه دا حوکم ده که ن

ده سه لات دو به شن یه کیکیان

ده سه لاتی ره سمی و سه ره وه   وه ک:

حکومه ت (بریتی له هه ر سی ده زگای به ریوه به ر ، یاسا ده رکه ر و هیزی دادوه ری)

ناسینی چه مکه کانی ئه م توند و تیژیانه به ته نیا گرینگ نیه به لکو تاوانبار کردنی ده سه لاتداران (واته ده و له ت )،ئه رک خستنه سه رشانی ده وله ت و به چالش کیشانی ئه و بنه ما که توند و تیژی پیک دینیت.  ده و له ته کان له چه ن ئامیری ناسراو که لک وه ر ده گرن وه کو:

   -زیندان و به ندیخانه

-         له ناو بردنی فیزیکی وه ک ئعدام  و سیداره و..

-          پیک هینانی توند و تیژی له ناوچه ی کونفلیکت وکاتی شه ر و پاش جه نگ به رانبه ر به و ژنانه ی وا له ئه رتشدا ئیش ده که ن ،یاخو له نزیکی پادگان  ئه ژین

-         که لک وه رگزتن له ده س دریژی جینسی و توند وتیژی بو ترساننی پیاوان له ولاتانی بن ده س و بو تیک شکاندنی نه ته وه بن ده سته کان

-         په ره پی دان به کولتوری زه خت و توندی: پاش شه ر زور جار ده بینیریت که ده س دریژی جینسی زور ده بیت.پاش شه ر و جه نگ کولتوری کومه لگا و بنه ماله کولتوریکی توند و تیژه و زیاتری ئه و توند و تیژی داوینی ژن ئه گریته وه.

-          -ولام نه داننه وه ی ده وله ت له کاتیکدا ئه ندامانی ئه و ده س دریژیان به سه رژناندا کردوه

  دوهه می ده سه لاتی خوار و ناره سمی :

-بنه ماله : پیاو (باوک ،برا، میرد، کور)

-کلیسا و مزگه و ت و تمپل (ئه نه ستیتو کومه لایه تیه کان)

-کورپوریشنه کان corporations

ئه م ئه نیستوتوانه ده سه لاتیکی زور یان به سه ر ژیانی روژانه ی ئیمه دا هه یه ئه وان له کاتی کارکردنی ئیمه ،کرینی خوارده مه نی ئامیره پیویسته کانی ژیان ، دوعا کردن و روشتین بو جیگه ی ئائینی ،هاوسه رگیری و مردن و... ده ستیان به سه رژیانماندا هه یه.

ئه وان له وه ئه چن که هه میشه گین و گه وره ن و له ناو چونیان نیه . وا ده زانین هیچیان به سه ر نایت ؟ ناگورن و کاریگه ریان خه لاس نابیت؟

به لام ئه شی بلیم که ده سه لات به قه وه تن به لام  ئه وان ئه نستیتوییکن  که به ده س تاکه کان و کومه لیک دروس ده کرین و ده توانن بگورن. گورانی حکومه ت ئاسانه ،به لام بریک له ئه نیستیتوکان که له سه ر میشک و روحی تاک کار ده که ن زور زه حمه ته بگورین. زوریان بروای به شه ره که هه زاران سال هاتوه و پیویستیان به له ناو چون نیه به لام پیویستیان به گورانن و مودیفای کردنه. وه ک ئه نیستیتوی ئائین و مه زهه ب ، وه ک کولتور ی نه ریتی. هه مو ئه و ئه نستیتوانه ئه ژین چونکا ئیمه بروایان پی ده که ین و ساپورتیان ده که ین و له گه لیان ری دین.

یه ک فه کتمان له بیر نه چیت ئه ویش ئه وه یه که گورانکاری ده وله ت کاریکی ئاسانه به لام گورانی بیر و برو زور سه خته .چونکا بنه مای به سه ر بیر و بروا و کولتور و ئائیینه .

 ره وتی توند و تیژی له لایه ن  ده سه لاته ناره سمیه کان وه کو پیاو له ماله وه  باسیکی ناسک و حه ساسه . توند و تیژی بنه ماله و پیاو (باوک ،برا، میرد، کور) :یه کییک له و دیاردانه که له زور له کولتوره کاندا ئه بینریت. و چونیه تی دروس بوونی زور ریکخراوه ی ژنان شه رح ده دات .

 ئه نستیتوه کومه لایه تیه کانی دیکه که به شیکن له ده سه لات له نیو کومه لگا دا ناشی له بیر بکرین وه کو کلیسا و مزگه و ت و تمپل. به لام تی بینی کردن و ناسینی ته واوی ئه و ئه نه ستیتو کومه لایه تیانه ممکین نیه.زور له و ئه نه ستیتو کومه لایه تیانه وه کو کورپریشنه کان corporation  به یارمه تی به شه کانی دیکه بو ئنتفاعی مالی ده س به توند و تیژی ئه ده ن. به لام ئه وان به چه ن جور ده سه لات و هیزی خویان به سه رکومه لگا دا ده سه لمینن و ده بن به هوی بریک له م دیاردانه وه کو:

- هاوسەرگیرییە لەتەمەنی هەرزەكاری و منداڵی

 ،، هاوسەرگیریی زۆرەملێ

،ئازمایشی زوره ملی بنی کچیه تی (پرده بکارت)،

-له ش فروشی زور ه ملی،

 ره شه کوژی

خه تینه ی کچان

فره ژنی و...

 که لک وه ر گرتن له چه کی سوک وه کو ترساندن یا کوشتن به ده مانچه

توند وتیژی له ریگای ترافیکینگ یا کرین و  فروشتنی ژنان و قاچاخی ژنان له ولاتیکو بو ولاتیکی دیکه.

توند و تیژی له ریگه ی ده س دریژی  جینسی :

ده س دریژی شیوازی چه ن جوره. پیشوتر ته نیا به یه ک شکل ئه ناسرا.ئیسته هه مو شیوه ییک له بی حورمه ت کردن و سیکسی زوره ملی له ریگه ی له ش ، ده م یا هه ر ئامیریکی تر ده س دریژی سیکسی به حیساب دیت و تاوانه که شی به رانبه ره.

له هه رکاتیکدا باسی ده س دریژی جینسی ده کریت هه مو که س له به رانبه ریا ده ویستیت.به تایبه ت به هوی ئه وه ی که له زور له کومه لگا نریتیه کان هیشتا وشه ی "نا" نه ناسراوه و پیاو کاتی که له ژنیک ئه بیستیت که نایهه ویت له گه لیا تیکه لاوی جینسی بکات به لام پیاوه که به مافی خوی ده زانیت که له گه ل ئه و ژنه دا تیکه ل بیت. ئه مه به رای من یه کیک له زیاترین ره وشتی توند وتیژی جینسی به رانبه ر به ژنانه. به و کاره به شه ری بریندار له بواری فیزیکی و روحیه وه سه قه ت ده بیت.  هه ستی هاو نه وعی و دلسوزی ده کوژیت و نا ئنسانی په روه ده ئه کات . که سی ده س دریژ پی کراو  وه ک فه له جی لی دیت . شوک ده بیت و گیژ و مه نگه ،ئه زانی شتیکی له ده س داوه نازانی چیه ،ئه وه هه ستی ئینسانی  و شانازی و سه ربه رزی ده رونییه  که ئه شکیت . ئه و تاکتیکه له گه ل خویا " خه جاله ت " و شکاندنی "ناموس" دینیت. ئه و شته ی وا باسی ده که ن وه ک " پاکی " و ویرجینیتی " ده بی به سه به بی ئه وه ی که ده س دریژبوو زیاتر هه ستی قین وقیز پی ئه دات. هه ستی گوناهی ده رونی بی ئه و ه ی که گوناهی کرابیت و هه ستی ده س دریژی به بی ده نگی  ئه کیشریت.

کومه لگاییک ناتوانی  یه کسانی و عه دل و ئازادی تیادا بیت ئه گه ر هیشتا ده س دریژی جینسی بن بر نه کرابیت. ئه و شته ی وا کچیک بو هه مو ژیانی ترسه نوک و خه تابار ئه هیلیته وه. ئه وه یه که زور له ره شه کوژیه کان دروس ده کات . ئه شی بیر و بروا ی ئه وه ی که که  توند و تیژی دیارده ییکی حه تمیه لا بچیت ،ناساندنی ئه وه ی که توند وتیژی ده توانیت حه تمی نه بیت و ده کری به رگری بکریت ئه رکیکی گه وره ی ژنانی چالاکه.

.

******************************     

زور پیم خوش بوو کات بوایه و باسی شیوازی توند و تیژی له و ناوچانه ی وا ژنی کوردی تیدا ئه ژین بکردایه،باسی ئه و شیوه توند و تیژیانه  چ له بواری توند وتیژی ره سمی و نوسراو له یاسادا چ له کومه لگا و کولتوردا خالی جیاواز و وه ک یه کی تیدایه که پیویستی به لیکولینه وه  و ئیش و کاری زوره. له م ریگه دا چالاکوانی ریکخراوه کان و ئیش و کاری تیکوشه ران و زانایان و یارمه تی و هاوکاری پیاوانی یه کسانی خواز و ئاشتی خواز هه نگاوه گرینگه کانن که ئه شی هه لگیریت. هیوادارم له کونگره ییکی  دیکه باسی ناوچه کوردیه کان به وردی بکریت و منیش به بیستنی بیرو رای ئیوه سه ر به رزتر بم.

هیوای سه رکه وتنم بوتان هه یه  و به هیوای دیداری گشتتان چاوتان ماچ ده که م.

2013