Wto wji Jani Dilan legel Soraya Fallah

سوره‌یا فه‌لاح له‌ دووهه‌مین ساڵیادی كه‌مپـینی یه‌ك ملیۆن ئیمزا له‌ ئێران ده‌دوێت
له لایه‌‌ن جانی دیلان 25/08/2008

ده‌قی هه‌ڤپه‌یڤینه‌كه‌‌ 2:32MB - دابگره (Real)
ده‌قی هه‌ڤپه‌یڤینه‌كه‌‌ 2:32MB - گوێبگره (Real)

سوره‌یا فه‌لاح

به‌ بۆنه‌ی دووهه‌مین سـاڵیادی كه‌مپـینی یه‌ك ملیۆن ئیمزا و باری ژنانی ئێران و داخوازیـیه‌كانیان له‌ گۆڕینی ئه‌و یاسـایانه‌ی دژ به‌ مافه‌كانیانه‌ و هه‌روه‌ها باری ژنانی كورد كه‌ كۆمه‌ڵێـك له‌ چالاكانی مافه‌كانی مرۆڤ و ژنانی كورد كه‌وتوونه‌ته‌ به‌ر شـاڵاوی زیندان و ده‌سـتگیركردن هاوكارمان جانی دیلان چه‌ند ڕۆژ له‌مه‌وپـێش هه‌ڤپه‌یڤینێـكی له‌گه‌ڵ خانم سـوره‌یا فه‌لاح به‌رپـرسی ڕێـكخراوی مافی ژنان له‌ باكوری ئه‌مه‌ریكا و ئه‌ندامی مافی مرۆڤ و كه‌مپـینی یه‌ك ملیۆن ئیمزا ئه‌نجام دا.

ده‌توانن گوێبیسـتی ده‌قی هه‌ڤپه‌یڤینه‌كه‌‌ بن له‌ ڕێـگه‌ی كلیـكـكردنی ئه‌و فایله‌ ده‌نـگیـیه‌ی سه‌ره‌وه‌، ماوه‌كه‌ی 15:23 خوله‌كه‌.

ئه‌‌م ڕاپۆرته ئیمه‌یڵ بكه
بۆ چاپكردن

Wto weji Govari Kurdistan Legel Soraya fallah سوره‌یا فه‌لاح

چنور قادري kurdistanmedia

ژنه‌ تێكۆشه‌ری‌ كورد، سوره‌یا فه‌لاح: به‌شداریی‌ ژنان له‌ بواره‌ سیاسییه‌كاندا له‌ سیسته‌می‌ دیكتاتۆری‌‌و زۆرداریدا له‌گه‌ڵ‌ سیسته‌می‌ دێموكراتیكدا زۆر جیاوازه‌ ١٧-٥-١٣٨٧ به شی یه که م له‌م دواییانه‌دا كۆنگره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ كورد له‌ ئامریكای‌ باكوور، بیسته‌مین كۆنفرانسی‌ ساڵانه‌ی‌ خۆی‌ به‌رێوه‌ برد. به‌رێزتان یه‌كێك له‌ به‌شدارانی‌ ئه‌م كۆنفرانسه‌ بوون. سه‌ره‌تا پێمان خۆشه‌ له‌ سه‌ر نێوه‌رۆكی‌ ئه‌م كۆنفرانسه‌‌و بریاره‌كانی‌ به‌ كورتی‌ بۆمان بدوێن؟ كونفرانسی‌ ساڵانه‌ی‌ كۆنگره‌یی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ كورد له‌ ئامریكا ئه‌مساڵ‌ له‌ رۆژانی‌تا ١١ی١٠‌ مانگی‌ ئادار له‌ شاری‌ واشینگتۆن پێته‌ختی‌ وڵاته‌ یه‌كگرتووه‌كانی‌ ئامریكا به‌رێوه‌ چوو. ئه‌م كۆفرانسه‌ له‌ ژێر ناوی‌ رێگاچاره‌ی‌ دێموكراتیك بۆ مافی‌ چاره‌نووسی‌ كورد‌و به‌ به‌رزكردنه‌وه‌ی‌ ئالای‌ كوردستان له‌ شه‌قامێكی‌ نزیك كۆنگرێسی‌ ئامریكا ده‌ستی‌ پێ‌ كرد. به‌ دوای‌ ئه‌ودا په‌یامه‌كانی‌ میوانه‌كان خوێندرایه‌وه‌. له‌ لایه‌ن PDKIه‌وه‌، كاك شه‌ریف بێهرووز، نوێنه‌ری‌ حیزب له‌ ئامریكا په‌یامی‌ پیرۆزبایی‌ سكرتێری‌ گشتیی‌ حیزبی‌ دێموكراتی‌ كوردستان، به‌رێز كاك مسته‌فا هیجریی‌ خوێنده‌وه‌ كه‌ ده‌قی‌ ئه‌و په‌یامه‌ به‌ زمانی‌ ئینگلیزیش پێشكه‌ش به‌ به‌شدارانی‌ كۆنفرانسه‌كه‌ كرا. لێره‌دا ده‌بێ‌ بڵێم كه‌ شاندی‌ حیزبی‌ دێموكرات به‌شدارییه‌كی‌ زۆر به‌رچاو‌و چالاكانه‌ی‌ له‌ هه‌موو دانیشتنه‌كانی‌ ئه‌م كۆنفرانسه‌دا هه‌بوو. له‌ رۆژی‌ یه‌كه‌می‌ كار كۆنفرانسدا، دامه‌زرێنه‌رانی‌ كۆنگره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ كورد له‌ ئامریكای‌ باكوور، بیره‌وه‌ریی‌و بۆچوونه‌كانیان به‌ بۆنه‌ی‌ 20 ساڵ‌ تێكۆشانی‌ كۆنگره‌یی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ كوردیان ده‌ربڕی‌. به‌ داوی‌ پێشكه‌ش كردنی‌ راپۆرتی‌ ساڵانه‌ی‌ كار‌و چالاكییه‌كانی‌ كۆنگره‌، له‌ لایه‌ن سه‌رۆكی‌ كۆنگره‌، دوكتوور سامان شالی‌، چه‌ند كۆڕ‌و سێمینار بۆ كه‌سایه‌تییه‌ سیاسی‌‌و ئاكادێمیسیه‌نه‌كانی‌ كورد‌و بیانیی‌ به‌شدار له‌ كۆنفرانسدا به‌رێوه‌ چوو. كۆره‌كان له‌ ژێر ناوه‌كانی‌: سیاسه‌تی‌ هه‌رێمه‌ كوردییه‌كان‌و سه‌ربه‌خۆیی‌ كوردستان، گیروگرفتی‌ كورده‌كان له‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ وڵات، دوا ئه‌نجام‌و ده‌رئه‌نجامه‌كانی‌ سه‌ربه‌خۆیی‌، گیروگرفته‌كانی‌ سه‌ر رێگای‌ گه‌نجانی‌ كورد له‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ وڵات، شارستانییه‌ت‌و كاریگه‌رییه‌كانی‌ له‌ سه‌ر مه‌سیحییه‌ت‌و كولتووری‌ رۆژهه‌ڵات. له‌ دوایین به‌شی‌ كۆنفرانسه‌كه‌دا، راپۆرتی‌ كار‌و چالاكییه‌كانی‌ دوو كومیته‌یی‌ ژنان‌و كۆمیته‌ی‌ ئێران سه‌ر به‌ KNC، خرایه‌ به‌ر بۆچوونی‌ كۆنفرانس. دوكتوور ئازاد مورادیان به‌رپرسی‌ كۆمیته‌ی‌ ئێرانی‌ كۆنگره‌، دوایی‌ پێداچوونه‌وه‌ له‌ سه‌ر چۆنییه‌تی‌ پێكهاتنی‌ ئه‌م كۆمیته‌وه‌، باسی‌ له‌ ته‌وه‌ره‌كانی‌ سه‌ره‌كیی‌ پێكهاتنی‌ به‌ره‌ه‌ی‌ یه‌كگرتووی‌ كورد، به‌ره‌ی‌ ئۆپۆزیسیۆنی‌ ئێران له‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ وڵات، پێوه‌ندی‌ له‌گه‌ڵ‌ سیاسه‌تڤانانی‌ رۆژهه‌ڵات‌و ئامریكا، كۆسپ‌و ئاسته‌نگه‌كانی‌ گه‌یشتن به‌م ئامانجانه‌ی‌ خسته‌ به‌رچاوی‌ به‌شدارانی‌ كورده‌وه‌. منیش وه‌ك به‌رپرسی‌ كۆمیته‌ی‌ ژنان، ئاماژه‌م به‌ چالاكییه‌كانی‌ كۆمیته‌ی‌ ژنان له‌ ساڵی‌ رابردوودا كرد‌و رێژه‌ی‌ چالاكییه‌كان له‌ راپۆرته‌كه‌دا زۆر به‌رچاو بوون. پێشكه‌ش كردنی‌ راپۆرتی‌ چالاكییه‌كانی‌ ده‌سته‌ی‌ به‌رێوه‌به‌ریی‌ KNC له‌ دوو ساڵی‌ رابردوو به‌شێكی‌ دیكه‌ی‌ كاره‌كانی‌ كۆنفرانس بوو. به‌شی‌ كۆتایی كۆنفراسیش، ده‌نگدان بۆ هه‌ڵبژاردنی‌ به‌رپرسان‌و به‌رێوه‌به‌رانی‌ كۆنگره‌ بۆ دوو ساڵی‌ داهاتوو بوو. 8 كه‌س وه‌ك ده‌سته‌ی‌ به‌رێوه‌ریی‌ هه‌ڵبژێران‌و ئه‌مساڵ‌ دوكتوور كرمانج گوندی‌ وه‌ك سه‌رۆكی‌ KNC هه‌لبَژێردرا. ئه‌مه‌ ته‌نیا كورته‌یه‌ك له‌ كار‌و باره‌كانی‌ پێوه‌ندیدار به‌ كۆنفرانسه‌كه‌ بوون. ده‌كرێ‌ بزانین كه‌ چ هۆكارگه‌ڵێك بوونه‌ هۆی‌ گه‌شه‌سه‌ندن‌و ده‌ركه‌وتنی‌ كه‌سایه‌تیی‌یه‌كی‌ ژن وه‌ك سوره‌یا فه‌لاح له‌ نێو گۆره‌پانی‌ سیاسی‌‌و كۆمه‌ڵایه‌تی‌ كوردستاندا؟ زۆر بۆم سه‌یر‌و سه‌مه‌ره‌یه‌ كاتێ‌ كه‌ ته‌ماشای‌ دواوه‌ ئه‌كه‌م‌و بیر له‌ ژیانی‌ رابردووم ئه‌كه‌م، ده‌بینم‌و ده‌رك ده‌كه‌م كه‌ چه‌نده‌ ده‌می‌ رانه‌بردووم‌و داهاتووم به‌ ده‌ستی‌ رابردوومه‌وه‌ دارێژاوه‌ یان كه‌ چه‌نده‌ بیر‌و تێڕوانینه‌كانم گه‌شه‌یان سه‌ندووه‌‌و یان كه‌ سنووری‌ به‌ ده‌وردا كێشراوه‌. زۆر دڵڤه‌كه‌ره‌ كه‌ ده‌رك ده‌كه‌م چه‌نده‌ تێگه‌یشتووم له‌ خۆم‌و ناسینی‌ جیهانی‌ چه‌نده‌ له‌ مافه‌كانم‌و به‌رزخوازییه‌كانم له‌ نێوان تاقیكاری‌‌و رووداوه‌كان پێك هاتووه‌، سكی‌ دایكم، نیشتمانی‌ بێ‌ سجیل‌و بێ‌ ناسنامه‌م. نه‌ته‌وه‌ی‌ به‌ها كه‌م كراوم، ئه‌و جێگه‌ی‌ تێدا گه‌وره‌ بووم‌و شتی‌ تێدا فێر كراوم‌و ئه‌و كاتانه‌ی‌ وا له‌ سه‌ر جێگه‌ی‌ خۆمدا مات‌و وشكی‌ كردووم‌و چۆنیه‌تی‌ ئه‌مڕۆی‌ من‌و كێ‌ بوونی‌ منی‌ به‌یانی‌ روون‌و پێناسه‌ ده‌كات. ئه‌مه‌ مێژوو‌و پێشینه‌ی‌ منه‌، سه‌ركه‌وتنم‌و خه‌مه‌كانی‌، پێ‌گه‌یشتن‌و له‌ ده‌ستدانم، هیوا‌و ویستی‌ ناته‌واو‌و دوور‌و درێژم، خه‌ون‌و ئاواتێك كه‌ له‌وه‌ ده‌چێ‌ هه‌رگیز ده‌ستی‌ به‌ سه‌ردا نه‌گیرابێت. ئه‌و شته‌ی‌ هه‌ڵمبژارد‌و بۆ خوێندن له‌ زانكۆ، هه‌ر ئه‌و شته‌یه‌ كه‌ وه‌رگیرا‌و له‌ سه‌فه‌ری‌ ژیانمه‌. ناسینی‌ خۆم وه‌ك كوردێك، یه‌كێك له‌ چل میلیۆن مرۆڤ كه‌ نیشتمانێكی‌ نیه‌ كه‌ نێوی‌ بنێ‌ "ماڵ‌" كه‌ هێشتا مافی‌ قسه‌ كردن به‌ زمانی‌ شیرینی‌ دایكی‌ خۆی‌ نیه‌، شانسی‌ شایی‌ گێرانی‌ به‌ كولتوور‌و رابردووی‌ خۆی‌ نیه‌، رۆڵێكی‌ زۆر گه‌وره‌ی‌ له‌ چۆنیه‌تیی‌ به‌رهه‌مهاتنی‌ مندا‌و چۆنیه‌تی‌ به‌رده‌وامبوونی‌ من له‌ سه‌ر بیر‌و باوه‌ڕه‌كه‌م دانا. له‌ زۆربه‌ی‌ كاته‌كاندا، مرۆڤ حه‌قی‌ هه‌ڵبژاردنی‌ پێ‌ نه‌دراوه‌، له‌دایكبوون‌و لێدانێكی‌ توند له‌ كاتی‌ له‌دایكبوون، سزای‌ بێ‌تاوانی‌ كێشانی‌ ژیانێكی‌ پڕ له‌ زه‌خت‌و زوڵمی‌ زاڵم، ده‌ركردن له‌ وڵات‌و زیندانی‌كردن، به‌ڵام له‌ كاتێكه‌وه‌ مافی‌ هه‌ڵبژاردنم هه‌یه‌، ئه‌مه‌وێت ژیانم پێشكه‌ش به‌ گه‌شه‌سه‌ندن‌و په‌ره‌پێدان به‌ مافی‌ مرۆڤ‌و مافی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ كورد‌و مافی‌ ژن‌و منداڵ‌ بكه‌م، فێر بم چۆن به‌شدار بم‌و به‌شداری‌ بكه‌م. گه‌وره‌ بوون‌و پێگه‌یشتن له‌ بنه‌ماڵه‌یه‌ك به‌ چه‌ند خۆشك‌و برا‌و هۆز‌و تایفه‌یه‌كی‌ گه‌وره‌، قسه‌كردن به‌ زمانێك له‌ ماڵه‌وه‌‌و ناچار بوون به‌ زمانێكی‌ دیكه‌ له‌ قوتابخانه‌، گه‌وره‌بوون له‌ سه‌رده‌می‌ شه‌ڕ‌و تێكهه‌ڵچوون، ناسینی‌ ره‌نجی‌ زه‌حمه‌تكێشان، ناسینی‌ ترس‌و دیتنی‌ ئه‌و له‌ چاوی‌ منداڵیما‌و، منداڵانی‌ بێ‌گوناح‌و ترساو له‌ ژێر بۆمبارانی‌ دوژمن، گه‌وره‌ بوون له‌ نێو جیهانی‌ پڕ له‌ هه‌ستی‌ گه‌یشتن به‌ ئازادی‌ منی‌ بۆ خه‌بات‌و شه‌ڕ بۆ گۆڕانكاری‌ له‌ كۆمه‌ڵگادا په‌روه‌رده‌ كرد. له‌ چه‌پی‌ شۆرشگێره‌وه‌، ده‌ستم پێ‌ كرد‌و جۆش‌و خرۆشی‌ شۆڕشگێرانه‌م په‌روه‌رده‌ بوو، به‌ جیهانه‌وه‌ ده‌ستم پێ‌ كرد، گه‌یشتم به‌ ناسینی‌ كورپه‌ی‌ نیشتمان. رێژه‌ی‌ ژنان له‌ نێو به‌ڕێوه‌به‌ری‌ رێكخراوه‌ سیاسی‌، كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان‌و هه‌روه‌ها حیزبه‌ كوردییه‌كاندا زۆر كه‌مڕه‌نگه‌‌و ئه‌مه‌ وه‌ك خاڵێكی‌ لاواز ده‌ژمێردرێت. له‌ نێو كۆنگره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ كورددا، به‌شداری‌ ژنان له‌ چ ئاستێك دایه‌‌و ژنان چه‌نده‌ له‌ به‌ڕێوه‌بردنی‌ ئه‌م رێكخراوه‌دا رۆڵیان هه‌یه‌؟ له‌ نێو كۆنگره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ كورددا، ژنان رۆڵێكی‌ به‌رچاویان هه‌یه‌، رێژه‌یان له‌ نێو كۆنگره‌دا زۆره‌، له‌ كۆمیته‌ی‌ ناوه‌ندیی‌ 2 كه‌س له‌ 8 كه‌سه‌كه‌ ژنین‌و له‌ ناو لێژنه‌كاندا ژنان به‌ زۆر‌و كه‌مه‌وه‌ به‌شدارن. ئه‌مساڵ‌ چوار ژنی‌ غه‌یره‌ كورد بۆ كار‌و باره‌كانی‌ كۆنگره‌ زۆر زه‌حمه‌تیان كێشابوو، خه‌ڵاتی‌ شانازیی‌ "Honoring Award"یان وه‌رگرت. هه‌روه‌ها لێژنه‌یه‌كی‌ جیاواز له‌ سه‌ر ژنان له‌ نێو كۆنگره‌دا هه‌یه‌ كه‌ ساڵی‌ رابردوو كۆنفرانسێكی‌ گه‌وره‌ی‌ نێونه‌ته‌وه‌یی‌ له‌ هه‌ولێری‌ پێته‌ختی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان پێك هێنا‌و كۆنفرانسه‌كه‌شی‌ پێشكه‌ش به‌ سوره‌یا سراجه‌دینی‌، ژنی‌ كوردی‌ تێكۆشه‌ری‌ نێو كۆنگره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ كورد كرا كه‌ به‌داخه‌وه‌ كۆچی‌ دوایی‌ كردبوو. پێویستیمان به‌ به‌شداری‌ چالاكانه‌ی‌ ژنان له‌و لێژنه‌یه‌دا هه‌یه‌. ئه‌گه‌ر بڕێ‌ جار پیاوه‌كان زیاتر دیارن، له‌به‌ر ئه‌وه‌یه‌ كه‌ به‌شداری‌ سیاسیی‌ ژنان له‌ نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كاندا كه‌مڕه‌نگه‌. خاتوو سوره‌یا ، ئێوه‌ چۆن پێناسه‌ی‌ كاریگه‌رییه‌كانی‌ به‌شداری‌ ژنان له‌ بواره‌كان سیاسی‌، كۆمه‌ڵایه‌تی‌، ئابووری‌‌و فه‌رهه‌نگی‌‌و هتد... له‌ نێو كۆمه‌ڵگادا ده‌كه‌ن‌و ئه‌م پرسه‌ چه‌نده‌ گرینگ ده‌زانن؟ به‌شداریی‌ ژنان له‌ بواره‌ سیاسییه‌كاندا له‌ سیسته‌می‌ دیكتاتۆری‌‌و زۆرداریدا له‌گه‌ڵ‌ سیسته‌می‌ دێموكراتیكدا زۆر جیاوازه‌. له‌ سیستمی‌ دیكتاتۆریدا، بژاردنی‌ ڕاو‌و ده‌نگ بێ‌مانایه‌‌و تۆتالیتره‌كان پێویستیان به‌ مه‌شرووعییه‌ت له‌ نێو میلله‌تدا نیه‌، له‌ حالێكدا كه‌ مه‌شرووعییه‌تی‌ یه‌كه‌م له‌ شه‌رتی‌ مانه‌وه‌ی‌ سیستمی‌ سیاسیی‌ دێموكراتیكه‌. هه‌ر بۆیه‌ رێژه‌، ده‌نگ‌و ژماره‌ی‌ به‌شداریی‌ خه‌ڵك زۆر گرینگه‌. به‌و مانایه‌ كه‌ كاتی‌ هه‌ڵبژاردن‌و گۆڕانكاری‌ بۆ سه‌رۆكایه‌تی‌ حیزب‌ورێكخراوێك ده‌نگی‌ زیاتر سه‌ركه‌وتنه‌. بۆ ئه‌و ده‌نگ‌و ژمارانه‌ پێویستیان به‌ ته‌واوی‌ كۆمه‌ڵگایه‌، نه‌ نیوه‌ی‌ كۆمه‌ڵگا. به‌ پێچه‌وانه‌، له‌ سیستمی‌ دیكتاتۆریدا ژماره‌ی‌ به‌شداریی‌ ئه‌وان بۆ رووخاندن‌و گۆڕانكاری‌ بنه‌مایی‌ زۆر گرنگه‌. دیكتاتۆری‌ هۆشیاریش ئه‌توانێ‌ له‌ ژن‌و به‌شدار كردنی‌ ئه‌و كه‌ڵكی‌ گه‌وره‌ وه‌رگرێت. وه‌ك تێكشكاندنی‌ رێژیمی‌ پێشكه‌وتووی‌ ئالنده‌ به‌ به‌كارهێنان‌و پاره‌دان به‌ ژنانی‌ خۆفرۆش‌و سه‌رخستنی‌ رێژیمی‌ پینۆشه‌ له‌ شیلی‌ یان سه‌ركووتكردنی‌ بزووتنه‌وه‌ی‌ سیاسیی‌ ژنانی‌ ئێران به‌ ده‌ست ژنانی‌ مه‌زهه‌بی‌ چارشێوه‌ به‌سه‌ر. له‌ بواری‌ كۆمه‌ڵایه‌تی‌‌و ئابووری‌‌و كولتوورییه‌وه‌ من نه‌ ته‌نیا به‌ هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ به‌ سه‌ر ئه‌م بروایه‌م كه‌ ئه‌گه‌ر عه‌رز خڕ (بازنه‌یی‌، گرد) نه‌بوایه‌، وه‌زعی‌ جووڵه‌‌و فۆنكسیۆنی‌ فیزیكی‌ له‌ ئه‌تمۆسفێردا وه‌ك ئێستا نه‌بوو، رێگای‌ كۆمه‌ڵگاش كاتێ‌ كه‌ به‌هۆی‌ فۆنكسیۆنی‌ ناته‌واویدا له‌سه‌ر‌و له‌وێ‌ بوونی‌ ژن هه‌یه‌، ئیتر كۆمه‌ڵگایه‌كی‌ خڕ (بازنه‌یی‌) به‌ فۆنكسیۆنی‌ عه‌رز له‌ ئه‌تمۆسفیه‌وه‌ نیه‌، به‌ڵكوو به‌هۆی‌ ئه‌زموونی‌ وڵاته‌ پێشكه‌وتووه‌كان له‌ سیستمی‌ ئابووریدا له‌ بازاڕی‌ كار‌و ئیشه‌ كه‌ پاره‌ی‌ تێدایه‌. له‌ هه‌ر كۆمه‌ڵگایه‌كدا ژنان زیاتر به‌شداریی‌ كار‌و پاره‌‌و دروستكردنن، ئه‌و كۆمه‌ڵگایه‌ گه‌شه‌یه‌كی‌ زیاتری‌ كردوه‌، وه‌ك ولاته‌ یه‌كگرتووه‌كانی‌ ئامریكا كه‌ ژنان به‌ رێژه‌یه‌كی‌ زۆر له‌ بازاری‌ ئیش‌و كاردان، وه‌ك وڵاته‌ ئورووپاییه‌كان‌و هتد... ده‌گه‌رێینه‌وه‌ سه‌ر بزاڤ، ئێوه‌ چۆن پێناسه‌ی‌ بزاڤێكی‌ كۆمه‌ڵایه‌تی‌ ده‌كه‌ن. هه‌روه‌ها سوره‌یا فه‌لاح چۆن ده‌ڕوانێته‌ جیاوازییه‌كانی‌ نێوان بزاڤێكی‌ كۆمه‌ڵایه‌تی‌‌و بزاڤێكی‌ سیاسی‌؟ بزاڤی‌ كۆمه‌ڵایه‌تی‌ یان "Social Movement" چه‌شنێك له‌ چالاكی‌‌و كاریگه‌ری‌ كۆمه‌ڵی‌ له‌گه‌ڵه‌. ئه‌وان كۆمه‌ڵێكی‌ گه‌وره‌ن له‌ تاكه‌كان‌و رێكخراوه‌كان كه‌ له‌ سه‌ر كێشه‌یه‌كی‌ سیاسی‌ یا كۆمه‌ڵایه‌تیی‌ تایبه‌ت ئاماژه‌ ده‌كه‌ن. چه‌شنێك له‌ بزووتنه‌وه‌ی‌ كۆمه‌ڵایه‌تی‌ له‌ رۆژ نابێته‌ هۆی‌ فێربوون‌و سیستمی‌ په‌روه‌رده‌ له‌ سه‌ده‌ی‌ 19 به‌م لاوه‌ پێك هاتووه‌. ئازادیی‌ قسه‌‌و وتار، سیستمی‌ په‌روه‌رده‌‌و سه‌ربه‌خۆیی‌ ئابووری‌، به‌رگری‌ له‌ خه‌بات‌و له‌ ئاكامدا به‌رگری‌ له‌ بزاڤێكی‌ كۆمه‌ڵایه‌تی‌ له‌ رۆژئاوا‌و وڵاته‌ پێشكه‌وتووه‌كان كردووه‌. به‌ڵام له‌ سه‌ده‌ی‌ ڕابردوودا، بزاڤی‌ كۆمه‌ڵایه‌تی‌ له‌ به‌رانبه‌ری‌ سیستمی‌ نیشته‌جێیی‌‌و كۆلۆنیالیسمی‌ رۆژئاوایی‌ "Westem Colonialism" پێك هاتووه‌، وه‌ك مائۆ مائۆ له‌ وڵاتی‌ كینیا. تیۆریگه‌لێكی‌ زۆر به‌ ده‌ستی‌ زانیارانی‌ زانستی‌ سیاسه‌ت‌و زانستی‌ سۆسیۆلۆژی‌ (كۆمه‌ڵناسی‌) هه‌یه‌ كه‌ شایانی‌ باسه‌ كه‌سێكی‌ وه‌ك چالز تیلی‌. ئه‌و كارانه‌ی‌ كه‌ بزاڤی‌ كۆمه‌ڵایه‌تی‌ ده‌گێرێت: 1ــ كه‌مپین‌و هێرش (كه‌ ئه‌مڕۆ رێگه‌یه‌كی‌ ئاشتیخوازانه‌ی‌ هه‌یه‌). ئه‌مه‌ بزاوتێكی‌ به‌رده‌وام، رێكوپێك، كۆمه‌ڵی‌‌و هه‌ره‌وه‌زید‌و داخوازییه‌كان به‌رانبه‌ر به‌ كاربه‌ده‌ستانی‌ حكوومه‌ت. 2ــ كۆمه‌ڵی‌‌و یه‌كیه‌تیی‌ كاركه‌ره‌كان: وه‌ك چالاكێكی‌ سیاسی‌، خۆپێشاندان، پتیشن، میتینگ، كۆبوونه‌وه‌، هه‌نگ هه‌ڵبڕین له‌ میدیا‌و هتد... . 3ــ به‌شداران بۆ پیشاندانی‌ به‌نرخ بوون، یه‌كیه‌تیی‌، ژماره‌، رێژه‌‌و ئه‌رك خستنه‌ سه‌رشان یان له‌ لایه‌ن خۆیانه‌وه‌ یان كه‌ به‌ ده‌ستووری‌ بونیادێك به‌شداری‌ له‌ كه‌مپین ده‌كه‌ن. ئه‌م بزاڤه‌ له‌ ئامریكا‌و ئینگلیس دروست كراوه‌، ئه‌ویش له‌ ده‌هه‌ی‌ یه‌كه‌می‌ سه‌ده‌ی‌ نۆزده‌ بوو به‌ دیارده‌یه‌كی‌ جیهانی‌. بزاڤی‌ كۆمه‌ڵایه‌تی‌ زۆر باسێكی‌ قووڵ‌‌و به‌نرخه‌‌و زۆر له‌ نزیكه‌وه‌ له‌گه‌ڵ‌ سیستمی‌ سیاسیی‌ دێموكراتیكدا له‌ پێوه‌ندیدا به‌ بزاڤی‌ سیاسی‌ كۆمه‌ڵایه‌تییه‌ له‌ سه‌ر كێشه‌یه‌كی‌ سیاسی‌ كار ده‌كات. بزاڤێكی‌ سیاسی‌ له‌وانه‌یه‌ به‌ سه‌ر كێشه‌یه‌كی‌ سیاسی‌ یا به‌شێ‌ له‌ كێشه‌ سیاسییه‌كان رێك بخرێ‌. له‌ زۆربه‌ی‌ كاته‌كاندا پارتێك یان رێكخراوێك رێنوینیی‌ ئه‌م بزووتنه‌وه‌یه‌ به‌ ده‌ست ده‌گرێت. بزاڤێكی‌ سیاسی‌ له‌ زانستی‌ سیاسه‌تدا ده‌بڕینی‌ خه‌بات‌و هه‌وڵ‌دانی‌ به‌كۆمه‌ڵ له‌ كۆمه‌ڵگایه‌كه‌ بۆ گه‌یشتن به‌ مافێكی‌ سیاسی‌ یا دۆزینه‌وه‌ی‌ جێگه‌ی‌ له‌ ده‌سه‌ڵاتدا. ئه‌م بزاڤه‌ ئه‌توانێ‌ كه‌ له‌ هه‌رێمێكدا بێت‌و ئه‌توانێ‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ یان نێونه‌ته‌وه‌یی‌ بێت. زۆر جار ئاڵوگۆڕی‌ ده‌سه‌ڵات‌و حكوومه‌ته‌. وه‌ك بزاڤی مافی‌ مرۆڤایه‌تی‌، مافی‌ ژن، بزاڤ به‌رانبه‌ر به‌ شه‌ڕه‌ بۆ ئاشتیی‌، بزاڤی‌ كرێكاران‌و سۆسیالیسته‌كان. به‌م جۆره‌‌و پاش شیكردنه‌وه‌‌و ناسینی‌ هه‌ر دوو بزاڤ، ئه‌توانین بڵێین بزاڤی‌ سیاسی‌، بزاڤێكی‌ كۆمه‌ڵایه‌تییه‌، به‌ڵام بزاڤی‌ كۆمه‌ڵایه‌تی‌ هه‌میشه‌ ناتوانێ‌ بزاڤێكی‌ سیاسی‌ بێت. له‌ جیهانی‌ دواهێشتراو‌و وڵاته‌ دیكتاتۆره‌كاندا، هه‌ر بزاڤێكی‌ كۆمه‌ڵایه‌تی‌ به‌ جۆرێك ئه‌گه‌رێته‌وه‌ بۆ ئیش‌و كار‌و یاسا‌و سیاسه‌تی‌ ده‌سه‌ڵاتداران، به‌ڵام له‌ جیهانی‌ پێشكه‌وتوودا ئه‌م دوانه‌ زۆر جیاوان. زۆر جار باس له‌وه‌ ده‌كرێت كه‌ ژنانی‌ كورد ده‌بێ‌ له‌ قۆناغی‌ ئێستای‌ خه‌باتی‌ نه‌ته‌وایه‌تیدا هه‌موو هه‌وڵ‌‌و ته‌قه‌لای‌ خۆیان بۆ ئازادیی‌ نه‌ته‌وایه‌تی‌‌و رزگاریی‌ گه‌ل بده‌ن‌و پاش قۆناغی‌ رزگاریی‌ گه‌له‌كه‌مان، مافه‌كانیان ده‌سته‌به‌ر ده‌بێت. ئه‌م بیرۆكه‌یه‌ لێدوانێكی‌ زۆری‌ خولقاندوه‌. ئێوه‌ وه‌ك ژنێكی‌ چالاكی‌ كورد بۆچوونتان له‌م بواره‌دا چیه‌؟ له‌ كوردستاندا هیچ به‌ڵگه‌یه‌ك له‌ بزاڤێكی‌ فێمینیستی‌ به‌و مانایه‌ كه‌ له‌ وڵاته‌كانی‌ رۆژئاوادا هه‌یه‌، له‌ به‌رده‌ستدا نیه‌. چه‌وسانه‌وه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ سێبه‌ری‌ به‌ سه‌ر چه‌وسانه‌وه‌ی‌ ژێنده‌ری‌ ناوه‌. له‌ ساڵی‌ 1920 به‌م لاوه‌، كورد له‌ ژێر ژینۆساید‌و ئاسیمیلاسیۆنی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‌و ڕماندا بووه‌، به‌تایبه‌ت له‌ توركیه‌، ئێران‌و سووریه‌ ئه‌م كاره‌ساته‌ له‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌‌و وشیاری‌ بزاڤی‌ فێمینیستی‌دا نه‌بووه‌. ژنان كاتێك ده‌رفه‌تی‌ به‌شداری‌ له‌ سیاسه‌تیان پێ‌ دراوه‌ كه‌ له‌ ژێر ئالای‌ خه‌باتی‌ نه‌ته‌وایه‌تی‌دا هه‌لگیراو‌و درووستكراو به‌ ده‌ست پیاوان بن. زۆر له‌ رێكخراوه‌ سیاسییه‌كانی‌ كوردستان، به‌تایبه‌ت رێكخراوه‌ چینایه‌تییه‌كان وه‌ك حیزبه‌ ماركسیستی‌‌و شیوعیی‌یه‌كان هه‌موو چالاكی‌ كار كردنێكیان بۆ ژنان به‌ ناوی‌ خه‌باتی‌ چینایه‌تی‌‌و خه‌باتی‌ نه‌ته‌وایه‌تی‌ تا گه‌یشتن به‌ سه‌ربه‌خۆیی‌ دوا خستووه‌. هه‌ر چییه‌ك هه‌یه‌، زیاتر دروستكراوی‌ تیۆری‌ گۆرانخوازه‌ تازه‌كانه‌ كه‌ به‌ ده‌ست ژنانی‌ چالاك‌و به‌شێك له‌ پیاوانی‌ خه‌باتگێڕی‌ مافی‌ مرۆڤ دروست كراوه‌ یا كورد یا ژن؟ باسێك كه‌ جاروبار له‌ لایه‌ن ئه‌و رێزدارانه‌ی‌ وا هێشتا رۆڵی‌ گه‌وره‌‌و گرنگی‌ ژن له‌ بزووتنه‌وه‌ی‌ رزگاریخوازی‌ كورددا نابینن. ئه‌وانه‌ ئه‌و به‌شه‌ن وا دیارده‌كان ره‌ش یا سپی‌ ئه‌بینن. یا ئه‌م یان ئه‌و شتێكی‌ ناوه‌ڕاست نابینن. له‌وانه‌یه‌ ئه‌گه‌ر گرووپێك نه‌خۆشێكی‌ كۆمه‌ڵایه‌تییانه‌ یان نه‌خۆشێكی‌ جه‌سته‌یی‌ كار ده‌كه‌ن، به‌لایه‌وه‌ گرینگ نه‌بێت. ئه‌گه‌ر له‌ بواری‌ یاساییه‌وه‌ چاوی‌ لێ‌ بكه‌بن، 1ــ كورد بوون، به‌ستراو بوون به‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌تی‌‌و ناسنامه‌ییه‌‌و ژن بوون به‌ستراو بوون به‌ جێنده‌ری‌‌و ناسنامه‌ی‌ خه‌سته‌ییه‌. دوو باس ئه‌مڕۆ هه‌یه‌ 1-Kurdish Human Rights, 2- Women Human Rightsواته‌ مافی‌ مرۆیی‌ كورد‌و مافی‌ مرۆیی‌ ژن. ئه‌م دوو یاسایه‌ له‌ هیچ كوێدا كێشه‌ بۆ یه‌ك ساز ناكه‌ن. ژن نیوه‌ی‌ دیارده‌ یه‌كه‌مه‌كه‌یه‌‌و ناساندنی‌ مافی‌ ئه‌و ناساندنی‌ مافی‌ نیوه‌ی‌ دیارده‌ی‌ یه‌كه‌مه‌كه‌، كورد بێت. به‌ڵام چالاكی‌ له‌ سه‌ر مافی‌ كورد ناتوانێ‌ ته‌واوی‌ مافی‌ دیارده‌ی‌ دووهه‌م كه‌ ژنان بێت، بیناسێنێت. 2ــ له‌ لایه‌كی‌ دیكه‌وه‌ بڕێك كێشه‌‌و مه‌سه‌له‌ هه‌یه‌ كه‌ به‌ ژنان به‌ستراوه‌ته‌وه‌. هه‌ڵبه‌ت ته‌واوی‌ كۆمه‌ڵگا ئاكام‌و كاریگه‌ریی‌ هه‌یه‌. وه‌ك كێشه‌ی‌ خه‌ته‌نه‌ی‌ ژنان، منداڵبوون‌و ته‌ندرووستی‌ ژنان وه‌ك دیارده‌ی‌ خۆفرۆشی‌‌و خۆكوشتن‌و هتد... . درێژه‌ی‌ هه‌یه

: چنوور قادری‌ kurdistanmedia

vokradio.com وتووێژ له‌گه‌ڵ‌ خاتوو سوره‌یا فه‌لاح (به‌شی‌ دووهه‌م‌و كۆتایی‌) 31-05-1387 ههڤپه‌یڤین: چنوور قادری‌ بێگومان به‌ڕێزتان ئاگاداری‌ بارودۆخی‌ ژنان‌و بزووتنه‌ی‌ مافخوازی‌ ژنان له‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ كوردستانن، سه‌ره‌ڕای‌ زه‌خت‌و گۆشارێكی‌ زۆر‌و بێ‌راده‌ی‌ ده‌سه‌ڵاتدارانی‌ كۆماری‌ ئیسلامی‌ بۆ سه‌ر ژنان‌و چین‌و توێژه‌كانی‌ دیكه‌ی‌ كۆمه‌ڵگا، به‌ڵام ژنان ئێستا خاوه‌نی‌ ده‌یان هێز‌و رێكخراوی‌ ناده‌وله‌تی‌‌و مه‌ده‌نین‌و هه‌ر چه‌ند ئاسته‌نگ‌و به‌ربه‌ستی‌ زۆریان هه‌یه‌، به‌ڵام له‌ خه‌بات‌و تێكۆشان رانه‌وه‌ستاون، ئێوه‌ به‌ گشتی‌ بارودۆخه‌كه‌ له‌م پارچه‌یه‌ی‌ كوردستاندا چۆن ده‌بینن؟ ئه‌م خه‌بات‌و تێكۆشانه‌ له‌ چه‌ند بواره‌وه‌ جێگه‌ی‌ لێوردبوونه‌وه‌‌و لێكۆڵینه‌وه‌یه‌، كاتێكی‌ زۆره‌ له‌گه‌ڵ‌ نووسه‌ران‌و زانایانی‌ رۆژهه‌ڵاتناس له‌ سه‌ر پرۆژه‌ی‌ ئێران‌و ژنی‌ كورد به‌ دوای‌ دۆزینه‌وه‌ی‌ وه‌ڵامی‌ ئه‌م پرسیاره‌وه‌م كه‌ ئایا كاتی‌ ئه‌وه‌ گه‌یشتووه‌ كه‌ ژن له‌ ئێران‌و به‌تایبه‌ت له‌ كوردستاندا ئه‌یه‌وێت نیزامی‌ پێشوو بخاته‌ لاوه‌‌و نیزامی‌ یه‌كسانی‌ جێگر بكات؟ ئایا بزاڤی‌ فێمینیستی‌ به‌ڕاده‌یه‌كی‌ پێویست دروست بووه‌؟ ئایا ژن هه‌نگاوی‌ پێشكه‌وتووتری‌ له‌ پیاو هه‌ڵگرتووه‌‌و ئه‌چێته‌ پێش؟‌و هتد... وه‌ڵامی‌ چه‌ند پرسیارم ئه‌رێیه‌‌و وه‌ڵامی‌ چه‌ندیان نه‌رێ‌. به‌ڕای‌ من ئه‌م بارودۆخه‌ له‌م پارچه‌ی‌ كوردستاندا به‌ خێرایی‌یه‌كی‌ دیاركراو ئه‌چێته‌ پێش‌و هه‌وراز‌و نشێوێكی‌ زۆر به‌خۆیه‌وه‌ ئه‌بینێت، به‌ڵام له‌ رێگه‌یه‌كی‌ دێموكراتیك‌و خه‌ڵكیدا. پلۆرالیسمێكی‌ زۆری‌ تێدایه‌‌و تیاشدا ده‌بێت كه‌ خۆ په‌ره‌ستی‌ به‌ مه‌به‌ستی‌ تاكایه‌تی‌ به‌كار بهێنرێت. به‌ڵام زۆر پێشكه‌وتووه‌‌و خه‌ریكی‌ دۆزینه‌وه‌ی‌ ئایدنتیتی‌ خۆیه‌تی‌. من پێم وایه‌ كاتێك كه‌ ژن توانی‌ له‌ هه‌رێمێكی‌ ژێرده‌ست‌و له‌ ژێر یاسای‌ نایه‌كسان‌و ره‌گه‌زخوازدا كار‌و چالاكی‌ به‌رده‌وام به‌ڕێوه‌ ببات، به‌ره‌و ئه‌وه‌ ده‌ڕوات كه‌ ئیتر به‌ زوڵم‌و زۆر‌و توندوتیژی‌ قایل نه‌بێت‌و به‌رانبه‌ری‌ راوه‌ستێ‌. بزووتنه‌وه‌ی‌ ژنانی‌ كورد له‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ كوردستان بۆ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ رۆڵی‌ سه‌ره‌كیی‌ خۆی‌ له‌ نێوخۆ‌و ده‌ره‌وه‌دا بگێڕێت‌و چالاك‌و ئه‌كتیڤتر بێت، ده‌بێ‌ چ هه‌نگاوگه‌لێك هه‌ڵبگرێت؟ من له‌ ناو زۆر له‌ پرسیاره‌كانی‌ دیكه‌دا وه‌ڵامی‌ ئه‌وه‌م داوه‌ته‌وه‌، به‌ڵام به‌ كورتی‌ ئه‌توانم به‌ چه‌ند مه‌سه‌له‌كه‌ ئێستا له‌ بزاڤی‌ جیهانیی‌ ژنان بۆ گه‌شه‌سه‌ندن هه‌یه‌، ئاماژه‌ بكه‌م: 1ــ پلانی‌ پێكهێنانی‌ "Linkage"‌و پێوه‌ندی‌ له‌گه‌ڵ‌ رێكخراوه‌كانی‌ دیكه‌. 2ــ پلانی‌ كار له‌ سه‌ر "Business Leadrship"، واته‌ رێبه‌رایه‌تیی‌ ئابووری‌. 3ــ پلانی‌ فێر كردن‌و فێر بوون كه‌ كارێكی‌ سه‌ره‌تایی‌‌و بنه‌ڕه‌تیی‌ كولتوورییه‌. 4ــ پلانی‌ به‌شداری‌ له‌ بزاڤه‌ كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كاندا كه‌ هه‌موویان به‌ جۆرێك ئه‌گه‌ڕێنه‌وه‌ سه‌ر بارودۆخی‌ سیاسی‌ له‌ ئێران، وه‌ك كه‌مپه‌ینی‌ راوه‌ستانی‌ به‌ردباران بۆ هه‌میشه‌ (Stop Stoning Forever) یان كه‌مپه‌ینی‌ یه‌ك میلیۆن واژۆ بۆ به‌رابه‌ری‌ (One Million Signature For Equality). خۆكوژی‌‌و خۆسووتاندنی‌ ژنانی‌ له‌ هه‌موو پارچه‌كانی‌ كوردستان‌و به‌تایبه‌ت له‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ كوردستان بۆته‌ دیاره‌یه‌كی‌ باو‌و رۆژانه‌ گوێ‌بیستی‌ هه‌واڵی‌ دڵته‌زێنی‌ خۆكوژی‌ یان خۆسووتاندنی‌ یه‌ك یان چه‌ند كچ یان ژنی‌ كوردین. هۆكاره‌كان چین‌و رێگاچاره‌ی‌ بنه‌ڕه‌تی‌ بۆ بنبڕكردنی‌ ئه‌م دیارده‌یه‌ چین؟ ئه‌م دیارده‌یه‌ ئه‌شێ‌ له‌ چه‌ند روانگه‌وه‌ له‌به‌رچاو بگیردرێت. 1ــ یاسا: هه‌لوێستێكی‌ كونسێرواتیڤ‌و یاسای‌ ده‌ست‌و پێگیری‌ كۆمه‌ڵایه‌تی‌، نه‌بوونی‌ پشتگیرییه‌كی‌ یاسایی‌ بۆ ژنان، كه‌ ژنانی‌ توێژی‌ بنده‌ست لێی‌ بێ‌خه‌به‌رن یان كه‌ به‌ شتێكی‌ ئاسایی‌ داده‌نێن. هه‌روه‌ها نابێ‌ رۆڵی‌ ئایین له‌ كۆمه‌ڵگا له‌ بیر به‌رینه‌وه‌. ئایین له‌ ئێراندا كه‌ درووستكه‌ری‌ یاساكان بووه‌‌و زۆربه‌ی‌ یاساش به‌رانبه‌ر به‌ یه‌كسانیی‌ ژن‌و پیاو راوه‌ستاوه‌. ژن به‌ هاووڵاتیی‌ ده‌ره‌جه‌ دووهه‌م داده‌نێت‌و له‌ كاتی‌ شه‌ڕ‌و كێشه‌ی‌ بنه‌ماڵه‌ی‌ له‌ مه‌حكه‌مه‌ له‌ ژن به‌رگری‌ ناكات. 2ــ رۆڵی‌ ده‌سه‌ڵات: له‌به‌رچاوگرتنی‌ گوشار‌و زوڵمی‌ زیاتری‌ پاش هاتنه‌ سه‌ر كاری‌ سه‌رۆك كۆماری‌ تازه‌ی‌ كۆماری‌ ئیسلامی، ئه‌حمه‌دی‌ نه‌ژاد بوونی‌ توند‌و تیژی‌ زۆر زیاتره‌‌و كۆنسێرواتیڤتر بوونی‌ كۆمه‌ڵگا به‌هۆی‌ به‌ڕێوه‌بردنی‌ ئایین‌و مه‌زهه‌به‌. شێوه‌ی‌ ئه‌حمه‌دی‌نه‌ژاد میكانیزمێكه‌ له‌ به‌رانبه‌ر سیستمی‌ پیاوسالاردا. بۆ ساپۆرتی‌ ئه‌م بواره‌ ده‌توانم ئیشاره‌ به‌ راپۆرتی‌ رێكخراوی‌ مافی‌ مرۆڤی‌ كوردستان (RMMK) به‌ سه‌رۆكایه‌تیی‌ كاك محه‌ممه‌د سدیقی‌ كه‌بوودوه‌ند‌و رێكخراوی‌ ژنانی‌ كورد بۆ به‌رگریی‌ له‌ ئاشتیی‌‌و مافی‌ مرۆڤ (AKWPPRMR) بكه‌م كه‌ ته‌نیا له‌ 9 مانگدا، 150 ژن له‌ پارێزگای‌ ئازه‌ربایجانی‌ رۆژئاوا كه‌ كورد تێدا ده‌ژین، ده‌ستیان داوه‌ته‌ خۆكوژی‌ داوه‌‌و زیاتریان خۆیان خستۆته‌ نێو ئاور. 3ــ رۆڵی‌ كۆمه‌ڵگا: له‌ لێكۆلینه‌وه‌دا ئه‌م ژنان ده‌كه‌م به‌ دوو به‌ش: به‌شی‌ زۆرینه‌‌و به‌شی‌ كه‌مینه‌. به‌شی‌ زۆرینه‌: زیاتر یان گه‌نج بوون‌و ته‌مه‌نیان له‌ نێو 14 تا 30 ساڵدا بووه‌ یان خوێنده‌وارییان نه‌بووه‌ یان كه‌م خوێنه‌وار بوون‌و ژنانی‌ چینی‌ بنده‌ست بوون. له‌ وتووێژ له‌گه‌ڵ‌ ئه‌و ژنانه‌ی‌ رزگاریان بووه‌، له‌م كاره‌ساته‌، زیاتریان له‌ توندو تیژی‌ ماڵه‌وه‌، زۆر‌و زوڵمی یه‌كێك یان گشت بنه‌ماڵه‌كه‌، نه‌یه‌كسانیی‌ كۆمه‌ڵایه‌تی‌، نه‌بوونی‌ هیوا‌و ئاواتێك بۆ داهاتوو ده‌ره‌جه‌ی‌ سه‌ره‌وه‌ی‌ نیگه‌رانی‌‌و خه‌م‌و ترس ناو لێی‌ ئه‌به‌ن. له‌ بڕێك له‌ كاته‌كاندا به‌ هۆی‌ نه‌بوونی‌ خوێنده‌واری‌ كه‌ ئه‌ویش خۆی‌ هۆیه‌كی‌ كۆمه‌ڵایه‌تی‌ هه‌یه‌، ژن تووشی‌ گیر‌و گرفتێك بووه‌‌و پاشان ده‌ستی‌ داوه‌ته‌ خۆكوژی‌، بۆ نموونه‌ ژنێك به‌ هۆی‌ نه‌بوونی‌ خوێنده‌واری‌ مۆڵه‌ت‌و ئیجازه‌ی‌ ژن هێنانی‌ مێرده‌كه‌ی‌ واژۆ كرد. پاشان كه‌ زانی‌ چی‌ كردووه‌، خۆی‌ سووتاندن. فۆرم‌و شێوه‌ی‌ هاوبه‌ش له‌ توندو تیژی‌ خێزانی‌‌و ناوخۆیی‌ وه‌كوو به‌ زۆر به‌ شوودانی‌ كچ، لێدان، نه‌بوونی‌ سه‌ربه‌خۆیی‌ له‌ بواری‌ ئابوورییه‌وه‌، نه‌هێشتن بۆ رۆیشتن بۆ فێرگه‌ ‌و زانستگه‌. كه‌میی‌ پاره‌ی‌ كاری‌ كرێكاری‌، توند‌و تیژی‌ له‌ سێكسدا، داگیر كردنی‌ جینسی‌ (تجاوز به‌ عنف) ئارامیی‌ له‌ ژیانی‌ زۆر له‌ ژنان هه‌ڵگرتووه‌. به‌شی‌ كه‌مینه‌: ژنی‌ خوێنه‌وار، له‌م ساڵانه‌دا، پاش ساڵی‌ 2000، ژنانی‌ كورد له‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ كوردستان رۆڵێكی‌ دیكه‌یان له‌ كۆمه‌ڵگادا گرته‌ به‌ر. بڕێكی‌ زۆر له‌ ژنان چوونه‌ بازاڕی‌ كار‌و به‌شێكی‌ زۆریش تێكه‌ڵی‌ كاری‌ رۆشنبیریی‌ وه‌ك شێعر‌و ژۆرنالیسم‌و فیلم دروستكردن‌و مۆسیقا. له‌ لایه‌كی‌ دیكه‌وه‌، یاسا ره‌گه‌زخوازییه‌كانی‌ ئێران به‌رانبه‌ر به‌ ژن، توند‌و تیژی‌ سیستمی‌ پیاو سالاری به‌رانبه‌ر به‌ ژن‌و چه‌مك‌و بیرۆكه‌ی‌ ئه‌خلاقیی‌ گشتیی‌‌و تاكه‌كه‌سی‌، به‌تایبه‌ت به‌رانبه‌ر به‌ ژن زۆر ژنی‌ ناچار به‌ كوشتنی‌ خۆیان كرد. زیاتریان له‌ رێگه‌ی‌ ئازار‌و زه‌خت به‌رانبه‌ر به‌ جه‌سته‌ی‌ خۆیانن وه‌ك سووتاندن. له‌ لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی‌ له‌ روانگه‌ی‌ ده‌روونناسییه‌وه‌ ئه‌توانم هه‌روه‌ك باسم كرد، ژنێك به‌و كاره‌ په‌یامێكی‌ تری‌ بۆ كۆمه‌ڵگا‌و بۆ بنه‌ماڵه‌كه‌ی‌ هه‌یه‌. ناسینی‌ ئیپیدیمیك بوونی‌ ئه‌و رووداوانه‌ به‌ دوای‌ یه‌كدا زۆر گرینگه‌. له‌وانه‌یه‌ ده‌شێت وه‌ك نه‌خۆشییه‌كی‌ كۆمه‌ڵگا ته‌ماشای‌ بكرێت، یان ئاسان دۆزینه‌وه‌ی‌ شتێك وه‌ك نه‌وت كه‌ خۆیان بسووتێنن، یا فێر بوون له‌ یه‌كترین‌و په‌یدا كردنی‌ ئازایه‌تی‌ بۆ راكردن‌و ده‌رچوون له‌ خه‌فه‌تی‌ گه‌وره‌یه‌، كه‌ چاره‌سه‌ر كردنه‌كه‌ی‌ نازانن. ئه‌مه‌ میكانیزمێكی‌ مه‌نفی‌‌و نه‌رێنییه‌. وه‌ك قیژه‌یه‌ك به‌رانبه‌ر به‌ خراپی‌‌و نه‌ناسینی‌ كه‌مترین خه‌تای یاسایی‌‌و نه‌بوونی‌ به‌رانبه‌ری‌. پ: له‌ جیهاندا یه‌كێك له‌ مه‌سه‌له‌ سه‌ره‌كییه‌كان، مه‌سه‌له‌ی‌ ژنانه‌. ئێمه‌ی‌ كوردیش ده‌بێ‌ خۆمان له‌گه‌ڵ‌ ئه‌م نۆرمه‌ جیهانی‌یه‌ رێك بخه‌ین‌و بۆ ئه‌م ره‌وته‌ كار بكه‌ین. بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ ئه‌ركی‌ زۆر گران‌و به‌رپرسانه‌ ده‌كه‌وێته‌ سه‌ر شانی‌ بنه‌ماڵه‌كان، خوێندنگاكان‌و كۆمه‌ڵگا‌و له‌ لایه‌كی‌ دیكه‌وه‌ تاك (چ ژن‌و چ پیاو). ئه‌و ئه‌ركانه‌ چین‌و ده‌بێ‌ چ بكه‌ین؟ ژنان له‌ زۆر له‌ وڵاته‌كاندا پیشانیان داوه‌ كه‌ ده‌توانن رۆڵێكی‌ گه‌وره‌یان له‌ سه‌ره‌كیی‌ كردنی‌ پرسی‌ خۆیان هه‌بێت. هه‌روه‌ها ژنی‌ كوردیش رۆڵێكی‌ زۆری‌ له‌ بزووتنه‌وه‌ی‌ سیاسی‌‌و نه‌ته‌وه‌یی‌ كورددا هه‌بووه‌. ئه‌مه‌ش چ به‌ پێشمه‌رگه‌ بوون یان له‌گه‌ڵ‌ پێشمه‌رگه‌ بوون بووه‌‌و چ به‌ به‌شداریی‌ سیاسی‌ كه‌ چه‌كی‌ تێدا نه‌بووه‌. به‌ڵام بڕوای‌ زۆربه‌ی‌ ئێمه‌ جیا كردنه‌وه‌ی‌ سیاسه‌ت جێنده‌ر ده‌ربهێنرێت، به‌شێك له‌ كێشه‌ یه‌كسه‌ره‌ كردنی‌ مه‌سه‌له‌ی‌ ژن به‌رهه‌م دێت. من له‌ سه‌ر ئه‌م بروایه‌م كه‌ مه‌سه‌له‌ی‌ ژن له‌ كوردستان پرسێكی‌ سیاسیی‌یه‌، ژنان له‌م ئه‌ركه‌دا گرنگترین ئه‌ركیان هه‌یه‌. ژن ئه‌شێ‌ بۆ ژن كار بكات، ئه‌و به‌شه‌ له‌ ژنان كه‌ به‌ هۆی‌ خوێندكاری‌‌و فێربوونه‌وه‌ به‌شداریی‌ پرسی‌ ژنانه‌، به‌ هۆی‌ چه‌وساوه‌یی‌ كۆمه‌ڵایه‌تی‌‌و ئابوورییه‌وه‌ كاتی‌ فێربوون مافه‌ ره‌واكانیان نه‌بووه‌. فێر بكات، موماره‌سه‌ی‌ ئازادی‌‌وئازادی‌ ویستن‌و ئازادانه‌ فێر كردن، له‌م رێگایه‌دا زۆر جار به‌ هۆی‌ ترسێكی‌ زۆر كه‌ له‌ ژندا به‌رانبه‌ر به‌ به‌شداریی‌ له‌ كۆمه‌ڵگادا‌و ده‌نگ هه‌ڵبڕین دروست كراوه‌، له‌وانه‌یه‌ ژن پێویستی‌ به‌ یارمه‌تی‌ بێت. به‌شی‌ دووهه‌م بۆ ده‌ركه‌وتن‌و پیشاندانی‌ ئه‌م به‌شدارییه‌ به‌ ده‌ست كۆمه‌ڵگایه‌، ئه‌شێ‌ به‌شداری‌ كردنیان به‌رچاو بخرێت‌و رۆڵی‌ ژن ئه‌شێ‌ وه‌ك هاوشانی‌ پیاو دیاری‌ بكرێت. رۆڵی‌ پیاو زۆر رۆڵێكی‌ تایبه‌تییه‌. من ساڵی‌ رابردووش له‌ ... كۆنفرانسه‌كه‌ كه‌ زۆر له‌ سه‌ر به‌شداریی‌ پیاو له‌ پرسی‌ ژن پێداگریم كردبوو (Mens Participation in Women). له‌ به‌شه‌كانی‌ كوردستان خه‌ڵك بیر‌وبڕوای‌ ئایینییان هه‌یه‌‌و پیاوان نه‌یانتوانیوه‌ به‌رانبه‌ری‌‌و یه‌كسانیی‌ نێوان ژن‌و پیاو وه‌ك خاڵێكی‌ سه‌ره‌كی‌ له‌ ژیاندا قبووڵ‌ بكه‌ن. له‌و كاته‌دایه‌ كه‌ ژن له‌ نێو بنه‌ماڵه‌كه‌ یا ده‌توانێ‌ ئازادانه‌ به‌شداری‌ له‌ كاری‌ كۆمه‌ڵایه‌تی‌، كولتووری‌‌و سیاسی‌ بكات. له‌ زۆر له‌ كۆمه‌ڵگاكاندا مافی‌ مافێكه‌ كه‌ پیاو له‌... خۆیدا ده‌بینێت‌و مافی‌ كار بۆ ژنان ئه‌شێ‌ له‌ لایه‌ن پیاوانه‌وه‌ ده‌رچێ‌! هه‌ر بۆیه‌ یارمه‌تیی‌ پیاوان وه‌ك مێرد‌و برا پێویسته‌. هه‌روه‌ها له‌ بواری‌ ده‌روونناسییه‌وه‌، له‌ ده‌ستدانی‌ هه‌رێمی‌ "Territoty" ده‌سه‌ڵاتداریان له‌ ناو بنه‌مه‌ڵه‌یه‌. به‌ڵام هۆشیاری‌ له‌ چالاكی‌ له‌ لایه‌ن خه‌باتگێڕانه‌وه‌ ئه‌مه‌ ده‌گۆ http://www.kurdistanmedia.com/kurdi/scl/file/94.php