خاتوسوره ییا فه لاح و چالاكيه كانى له بوارى ژنان و مافى مروڤ

VOKRadio.com, Los Angeles, California, USA

خاتوسوره ییا فه لاح و چالاكيه كانى له بوارى ژنان و مافى مروڤ له‌ لایه‌ن Haider Karim کورد له‌ تاراوگه‌ ئه و جار ده چيته ئياله تى كاليفورنيا و ميوانى خاتوسوره ییا فه لاح ده بيت سوره ییا فه لاح چالاکوانی مافی مرۆڤ و په سپور له یاسای نیونه ته وه یی له گه ل هاوکارمان کاک حه یده ر که ریم باسی ئامانج و چالاکیه کانی ژنان ده کات. له م وت و ویژه دا کاک حه یده رکه ریم پرسیار ده کات که چی وای کرد که بیته ئه مریکا و لیره ژیان به سه ر ببه یت. خاتو سوره ییا فه لاح چونیه تی به سه رهاتی خوی له ئیراندا و ژيان له هه ندران و چه ن ولاتى ئوروپى و پاشان هاتن بو ئه مریکا باس ده کات. له ولامی پرسیاری دوهه م سه باره ت به کاری سیاسی و کومه لایه تی و کتیب نوسین سوره ییا باسی به شدار بوونی مندالانی کورد له ئیشی سیاسی و کومه لایه تی به هوی وه زعی سیاسی کوردستان ده کات. هه روه ها له سه ر چه ن کتیبیک که نوسیویه تی زور به کورتی ئه دویت. هه روه ها کاک حه یده ر که ریم له سه رره وتی کاری ژنان له و کاته دا که سوره ییا له ئیران بوو و له گه ل ره وتی ژنان له م کاته دا پرسیار ئه کات ،سوره ییا پروسه ی گورانکاری له چالاکی ژنان و فمینیسم له ئیران و کوردستان باس ده کات. کاتی که کاک حه یده ر ده پرسیت به بووچونی تو ژنان چون بتوانن له ئاستی ژنانی جیهان ببه نه سه ر و؟ له م به شه دا سوره ییا ئا ماژه به ئیش و کار ی ژنان له بواری ئابووریه وه و له بواری فیرگه و کاری هونه ری وه ک خویندن و سینه ما و نه قاشی و کاری کومپیوتر و... ده کات. له پاشاندا نه خش و رولی تکنولوژی چه نده له سه ر پیش بردنی ژنان کاریگه ری هه یه با س ده کات و ده لیت ئیسته به هوی تکنولوژییه وه هه رچییک به سه ر ژنیکدا له و سه ر ی جیهاندا دیت له م سه ریشدا خه به ر دار ده بن و ده توانین ده س به چالاکی بده ین. له پرسیاری ئا خردا کاک که ریم ده پرسیت که چ خوشی و ناخوشیکت به سه ر تا هاتوه و ئه گه رخه لاتیکت وه رگرتوه. سوره ییا له ماننه وه و به رد ه وام بوونی خوی له ئیش و کاری کومه لایه تی و چالاکی مافی مروفانه ،گرتنی چه ن خه لات و به شداری له شاژنی جوانی له ولاتی ئه مریکا ده کات. ده‌توانن له‌ ڕێی کلیککردنی ئه‌و فایله‌ ده‌نگیانه‌ی سه‌ره‌وه‌ی ده‌سته‌ چه‌پ گوێبیستی ته‌واوی گفت و گۆکه‌ بن که‌ ماوه‌که‌ی 13:16 خوله‌که‌. http://www.vokradio.com/media/interview/VOA_Soraya_KurdleTaraoga.m4a http://www.vokradio.com مطلب را به بالاترین بفرستید: + ده توانن له ريگاي پروگرامي اي تون ئه م رادوي ه گوي به ده ن تكايه له سه ر وينه ي رادوي كه كليك كه ن + براي شنيدن برنامه هاي راديو با استفاده از پروگرام اي تون، روي تصوير راديو كليك كنيد

جيژنى خه رمانان، يان جيژنى سه ره تاى پاييز له ئياله تى كاليفورنيا و به شدارى كوردستان له م جيژنه دا

ئازاد موراديان

ئوكتوبر ١٠، ٢٠١١

جيژنى خه رمانان(میهرگان) يان جيژنى سه ره تاى پاييز وه ك جيژنيكى ميژويى نه ته وه كانى دانيشتوى ئيران ، ئه و ساليش به به شدارى زورتر له بيست هه زار كه س له شارى ئه يرواین له باشورى كاليفورنيا كوتايى پي هات. ئه م جيژنه له روژانى يه ك و دوى مانگى ئوكتوبر له لايه ن كو مه لگاى پوسپورانى ئيرانى دانيشتوى ئورينج كاونتى كاليفورنيا(نيپاك) ، به زه حمه تيكى زور و سه رفى پاره يكى به رچاو پانزده مين سالى خوى تي پر كرد.

جيژنى خه رمانان(میهرگان) ئه و سال له ژير نيوى" ئازادى" دا هه ل و مه رجيكى باش بو ئيرانيه كانى دانيشتوى باشورى كاليفورنياى ره خساند كه له م دو رووژه دا له نزيكه وه له گه ل كار و ئيشى هاو ولاتيه كانيان ئاشنا ببن، له موسيقاى جياوازى ئيرانى كه لك وه رگرن، له خوارده مه نى نه ته وه كانى ئيران ئيستفاده ببن و دو روژ پر له چالاكى به نرخ بو مندالان و گنجه كان پيك بينن .

يه كيك له به شه كانى هه ره گرنگى ئه م ميهره جانه به شى نه ته وه كانى ئيرانه كه هه ر سال ئه و ئيمكانه دى ه ره خسينيت كه به شدارانى ئه م به شه له نزيكه وه له سه ر سروشت و ژينگه و به رهه مه كشت و كاليه كان، ده ست كرده هو نه ريه كان، هه روه ها كولتور و زمان له گه ل بينه ران و ميوانانى ئه م جيژنه بدوون.

ئه م به شه ئه و ده رفه ته ی داوه كه دانيشتوانى باشورى كاليفورنيا له نزيكه وه به چوارچيوه ى سورشتى و كولتورى و نه ته ويى ئيران له نزيكه وه ئاشينا ببن، جياوازى نيوان كولتور و زه مان نه ته وه كانى ئيران بناسن .

به شى كوردوستان روليكى به رچاوى له م جيژنه دا هه يه. ئه و سال ٧ مين سالى به شدارى كورده كان له م ميهره جانه دا بو. به رپرسانى پاريزگاى كوردستان به جه ل و به رگى كوردى ، موسيقاى كوردى، ده ست كاره هونه ريه كان و روى خوشى كوردانه و شيرينى كوردى له ميوانان به خير هاتنيان كرد. له نيو مالى كوردستان له ريگاى وينه و كتيب و وتو ويژى راسته و خو زانيارى به ميوانان ده درا. هه روه ها له به شى كولتورى دا به پيشكه ش كردنى هه لپه ركى كوردى له چه ند كاتى ته رخان كراو دا سرنجى زورى ميوانانى بو خوى راكيشا. ئه و سال گورانى بيژى ده نگ خوشى كورد كاك فواد نه راقى ، له و لاتى كانه داوه له لايه ن به ريوه به رانى ئه م جيژنه بانگيشت كرا بوو. كاك فواد به موسيقا و ده نگى خوشى خوى ده ست خوشى ميوانه كانى بو خوى ته رخان كرد.

له دو روژى به ريوه چونى ئه م جيژنه به شيكى به رچاو له ئيرانيه كان وباقى دانيشتوه كانى باشورى كاليفورنيا ، به رپرسانى ده وله تى، ئه ندامانى شوراى شارى ئه رواين و به رپرسى شاره وانى سه ردانى به شى كوردوستان يان كرد. زوربه ى ميدياى ئيرانى و ئه مريكى راپورتى تايبه تيان له م ميهره جانه ساز كرد و له نه زيكه وه له گه ل ميوانان و به رپرسانى جيژنه كه وتو ويژيان كرد.

ئه زمونى جيژن و ميهره جانى خه رمانان(میهرگان) له و روانگه وه كه ئيران وه ك وه لاتيكى فره نه ته وه، فره كولتور به خه لكى دانيشتوى كاليفورنيا وهه ر وه ها له ريگاى ميديا يه وه به خه لكى ئمريكى ده ناسينيت ده بى زور به نرخ چاوى لي بكريت.

له نيوانى ئه م دو روژه دا ئه و ده رفته بو ئيمه ره خساوه كه وه ك كورد ، له سه ر دوستايه تى نيوان نه ته وه كانى ئيران پي دا بنين و ئيرانى داهاتو له به رجه وندى نه ته وه كانى ئيراني فيدرال له به رچاو بگرين.

وت ویژی ده نگی ئه مریکا له گه ل سوره یا فه لاح

چوارشه‌ممه‌, 05 ی مانگی ده‌ 2011

سوریا‌ فه‌لاح: کبودوه‌ند شه‌شمینه‌ له‌سه‌ر لیستی کاندیده‌کانی خه‌ڵاتی نۆبل، هیوادارین بیباته‌وه‌

له‌ لایه‌ن Jani Diylan

وێنه‌ی: Suraya Falah

خه‌ڵاتی نۆبل له‌ ئاشتی بۆ ساڵی 2011 بریار وایه‌ له‌ ڕۆژی هه‌ێنی 7ی ئوکتۆبر پێشکه‌ش بکرێت.

موحه‌مه‌د سدیق که‌بودوه‌ند ڕۆژنامه‌وان ودامه‌زرینه‌ری ڕێکخراوه‌ی مافه‌کانی مرۆڤی کوردستان له‌ نێوان یه‌كێک له‌و کاندیدانه‌یه‌ بۆ خه‌ڵاته‌که‌، به‌ڵام به‌ هۆی ئاڵۆگۆڕیه‌کانی ئه‌م دواییه‌دا له‌ جیهانی عه‌ره‌ب و سه‌ختی بژێرکردن له‌ نێوان پاڵێوراوه‌کاندا ئایا شیانی هه‌یه‌ که‌بودوه‌ند ‌ له‌ به‌رامبه‌ر هه‌ول و تیکوشان، زیندانی و ڕه‌نج و مه‌ێنه‌تیه‌کانی ئه‌و خه‌ڵاته به‌ ده‌ست بێنی؟

سوریا فه‌لاح چالاکی مافه‌کانی مرۆڤ وژنان و پسپۆر له‌ یاسای نێونه‌ته‌وه‌ییدا له‌ هه‌ڤیه‌ێڤینێکدا له‌گه‌ڵ به‌شی کوردی ده‌نگی ئه‌مریکا ده‌ڵێت من ناتوانم بڵێم چه‌نی شانسی ئه‌و شته‌ ئه‌بێنرێ، به‌ڵام شانسێکی زۆر که‌مێش نییه‌، چونکه‌ له‌ نێوان ئه‌و که‌سانه‌ی کاندید کراوون کاک سدیق کبودوه‌ند نه‌فه‌ری شه‌شمه‌ له‌ سه‌ر لیستیه‌که‌دا‌ وه‌ هیوادارین بیباته‌وه‌. سور‌یا خانم ده‌شڵێت گۆڕانکاریه‌کانی جیهانی عه‌ره‌بی له‌وانه‌یه‌ کاریگه‌ری خۆی هه‌بێت له‌سه‌ر خه‌ڵاته‌که‌دا.

ده‌توانن له‌ ڕێی کلیککردنی ئه‌و فایله‌ ده‌نگیه‌ی سه‌روه‌ی ده‌سته‌ چه‌پ گوێبیستی ته‌واوی گفت و گۆکه‌ بن که‌ ماوه‌که‌ی8:37

خوله‌که‌.

http://www.voanews.com/kurdish/news/soraya_05oct11-131177483.html

وه تو ويژي تيشك تى وى پروگرامى هه نگاو له گه ل سوره يا فه لاح له كى به ر كى كانى شاژه نى جوانى له هاليوودى ئامريكا

VOKRadio.com, Los Angeles, California, USA
سوره يا فه لاح چالاك وانى مافى ژنان و مافى مروڤ له كى به ر كى كانى شاژه نى جوانى له هاليوودى ئامريكا


تيشك تى وى پروگرامى هه نگاو له لايه ن : فاتيمه عوسمانى



خاتو سوره يا فه لاح پوسپورى بوارى ياساى نيو نه ته ويى و چالاك وانى مافى ژنان زور له ميژه بو ناساندنى كولتورى كوردى له نيو نه ته وه كانى دانيشتوي باكورى ئه مريكا ئيش ده كات ، به سه ر ئه وه ش دا ده لى : به داخه وه كار و ئيشي ئاكاده ميك و لي كولينه وه و رى خه ستنى كونفرانس و كور و كومه لى ئاكادميك تا ئيستا نيتوانيووه كه سرنجى به شيك زور له كومه لگاي نيو نه ته وه يى بو خوى راكيشيت ، به لام ده بينين كه چالاكي له جيگايه ك وه ك هاليوود ده ته واني به هوى جور به جوره وه وه له ريگاى ميدياى گه وره و چكوله به خه لك ئاگادارى و زانستى بدات.

كاتيك كه له لايه ن چه ند كه سايه تي كورد له شاري لوس ئانجلسى ئامريكا بو ئه م كي به ركي يانه ناونيشان كه رام، وه ئاگادار كه رام كه وه ك نوينه رى كورديستان ده توانم به شدارى ئه م پروگرامه به كه م له چه ند شيت بيرم كه رده وه يكم ئه م ئيشي له به رژه وندى كي دايه ، مه ن وه ك ژنيكى لايه نگه ري مافي مروڤي كورد كه هه موى ژيانه م له م ريگا دا داناوه تا چه راده يه ك ده توانم نوينه رايه تي گه له كم و هه روه ها ژني چه و ساوه ي كورد به م ...

ئه مه بي شيك له وه تو ويژي خاتو سوره يا فه لاح له گه ل تيشك تي وي دايه كه له لايه ن خاتو فاتيمه ي عوسمانى به ريوه به ري به رنامه ي هه نگاو ده خريته برچاو ئيوه ي خوشه ويست


http://youtu.be/hp1SSnxK-3o
http://youtu.be/dr4Aa3KZk9s

به شداری سوره یا فه لاح به جل و به رگی کوردیه وه له شاژنی جوانی ئه مریکا

Keçek kurd Sureya Fellah bi cilên kurdî bû xweşika Hollywoode

Keçek kurd bi cilên kurdî bû xweşika Hollywoode

20 Hezîran 2011 Duşem Saat 11:53

Avestakurd – Keça kurd Sureya Fellah roja înê li Universal City`yê di Hotêl Hîltonê de bi cilên kurdî beşdarî merasîma hilbijardina şacuwanê bû û bû yekem.

Li gorî ajansên nûçeyan di hilbijardina şaciwan a 2011`an li Amerîkayê, jineke Kurd bi navê Sureya Fellah beşdarî kir û pileya yekem bi dest xist.

Sureya Fellah yek ji çalakvanên Mafê Mirovan û Mafê Jinê û har wiha parêzvanê Mafê grûpên etnîkî û olî ye. Her wiha ew rawêjkar û şêwirmendê karûbarên mafê mirovan e û gelek ji hevpêyvîn û daxuyaniyên wê li ser rewşa girtiyên siysêiyên Kurd û grûpên etnîkî û olî hene.

Sureya jineke çalak ya kurd e ku nûnerê Civata Cîhaniya Qelema Kurdî li Amerîkayê, di gelek ji rêxistinên Cîhanî yên mafê mirovan e û yek ji jinên çalakê di nav Kurdên li sirgûnê ye.


Ew her wiha bi tevlîbûn di fêstîvalên Kltûrî û ferhengî li Amerîkayê de ji bo çêkirina têkiliyên di di navbera gelan de jî tê naskirin.

Sureya serperesta Navenda Tendirustiya pîsîkolojîk (Ruhî) ya kesên bi temen e. ew xwediyê du zarikan e û 25 sal e bi hevjinê xwe re dijî.

http://www.avestakurd.net/news_detail.php?id=13939

ژنێكى كورد له‌ ئه‌مریكا به‌شدارى له‌پێشبڕكێیه‌كى شاجوانیدا ده‌كا

چالاكوانى مافى مرۆڤ سوره‌ییا فه‌لاح، به‌م دواییانه‌ وه‌ك شاجوانى كوردستان به‌شداریى له‌ پێشبركێیه‌كی شاجوانیدا كرد له‌ ئه‌مه‌ریكا، سوڕه‌ییا ئه‌گه‌رچى پێیوایه‌ كه‌ كۆمه‌ڵگه‌ى كوردى له‌ هه‌ندێك رووه‌وه‌ داخراوه‌ به‌ڵام شتى تازه‌ش وه‌رده‌گرێت "به‌ مه‌رجێك به‌ شێوه‌یه‌كى راست بێت". له‌م چاوپێكه‌وتنه‌ تایبه‌تی (باس)دا ئه‌و خانمه‌ كه‌ خه‌ڵكى رۆژهه‌ڵاتى كوردستانه‌، باس له‌ هۆكاره‌كانى به‌شداریكردنى له‌و پرۆگرامه‌ و به‌ركارى بنه‌ماڵه‌كه‌ى و ره‌وه‌ندى كوردى له‌ ئه‌مریكا ده‌كا.
(باس)- ده‌كرێ به‌ كورتى باسى ئه‌و پێشبركێیه‌ى به‌شداریت تێدا كرد بكه‌ى؟
سوره‌ییا: پێشبركێى شاجوانیى Ms. Exoti-Lady پێشبڕكێیه‌كى خێرخوازییه‌ و له‌لایه‌ن رێكخراوێكى قازانج نه‌ویست ئه‌نجام ده‌درێ . پێشبڕكێیه‌كه‌ له‌ 20/5/2011 له‌ هوتێلى یونیڤێرسه‌ل هیلتن له‌ شارى لۆس ئه‌نجلس ئه‌نجام درا به‌ به‌شداریى 12 خانمى چه‌ندین وڵات و كولتوورى جۆراوجۆره‌وه‌. ئامانجیش هاوكارى كۆكردنه‌وه‌ و تیشك خستنه‌ سه‌ر ژیانى ژن و منداڵانى هه‌ژار و فه‌رامۆشكراو بوو. خانمانى به‌شدار ته‌مه‌نیان له‌ سه‌رووى 35 ساڵییه‌وه‌ بوو كه‌ زۆربه‌یان دایك بوون و له‌ هه‌مان كاتدا كه‌سایه‌تیى چالاكوانى نێو كۆمه‌ڵگه‌ى خۆیان بوون.
(باس)- مه‌به‌ستت له‌ به‌شداریكردنت له‌و پێشبركێیه‌دا چیبوو؟
سوره‌ییا: دوو مه‌به‌ستى سه‌ره‌كیم هه‌بوون، یه‌كه‌میان من وه‌كو چالاكوانێكى كورد ده‌مویست له‌و بۆنه‌یه‌دا تیشك بخه‌مه‌ سه‌ر ژیان و خه‌م و ناسۆره‌كانى ژنانى رۆژهه‌ڵاتى نێوه‌ڕاست و به‌تایبه‌تیش ژنانى كورد، هه‌روه‌ها ده‌مویست له‌ رێگه‌ى ئه‌م پێشبڕكێیه‌وه‌ كولتوورى كوردى به‌ خه‌ڵكى بێگانه‌ بناسێنم و ببمه‌ نموونه‌یه‌كى پۆزه‌تیڤیش بۆ كچه‌كه‌م و كچانى كورد به‌ گشتى بۆ ئه‌وه‌ى جوانیى خۆیان ببینن و نرخى خۆیان بزانن و باوه‌ڕیان به‌ خۆیان هه‌بێت بۆ به‌دیهێنانى خه‌ونه‌كانیان. چونكه‌ ئه‌و كچه‌ كوردانه‌ى له‌ ئاواره‌ییدا گه‌وره‌ بوون له‌ژێر فشار و ترسى ره‌وه‌ندى كوردیدا له‌وانه‌یه‌ ئه‌و بوێریه‌یان نه‌بێت به‌شدارى له‌ پرۆگرامێكى ئاوادا بكه‌ن، بۆیه‌ من وه‌كو ژنێكى به‌ته‌مه‌نتر له‌وان به‌شداریم كرد تا له‌ داهاتوودا ئه‌وان هه‌ست به‌ دڵنیایى بكه‌ن.
(باس)- هه‌ڵوێستى بنه‌ماڵه‌كه‌ت و به‌تایبه‌تیش هاوسه‌ره‌كه‌ت چۆن بوو له‌ به‌شداریكردن له‌و پرۆگرامه‌دا؟
سوره‌ییا: كوڕ و كچه‌كه‌م زۆر هاوكار و پشتیوانم بوون و زۆریان پێخۆشبوو، به‌ڵام هاوسه‌ره‌كه‌م كه‌مێك راِڕا بوو له‌باره‌ى به‌شداریكردنم، له‌لایه‌ك خه‌مى منى بوو چونكه‌ ده‌بووایه‌ جگه‌ له‌ چالاكییه‌كانم و ئیشوكارى ماڵه‌وه‌، كار و ماندووبوونى زیاتر بكه‌م، له‌لایه‌كى دیكه‌شه‌وه‌ له‌ هه‌ڵوێست و په‌رچه‌كردارى ره‌وه‌ندى كوردى ده‌ترسا به‌تایبه‌تى له‌ ناوبانگى من وه‌ك چالاكوانێكى مافى مرۆڤ و لێكۆڵه‌ر كه‌ به‌شداریى چالاكى و كۆنفرانسى جۆراوجۆر ده‌كه‌م، به‌ڵام دواى ئه‌وه‌ى هاوسه‌ره‌كه‌م ئاشناى ئامانجه‌ مرۆڤدۆستى و خێرخوازییه‌كانى پێشبركێیه‌كه‌ بوو، رێزى له‌ بڕیاره‌كه‌م گرت و هاوكاریشى كردم.
(باس)- خۆت ده‌زانى كۆمه‌ڵگه‌ى كوردى كۆمه‌ڵگه‌یه‌كى داخراوه‌ و تۆ وه‌ك یه‌كه‌مین ژنى كورد كه‌ به‌شداریى پێشبڕكێیه‌كى شاجوانى ده‌كات چۆن ئه‌و هه‌نگاوه‌ت نا؟
سوره‌ییا: راستییه‌كه‌ زۆری ویست تا ئه‌و كۆته‌ نه‌ریتییه‌م شكاند، به‌ڵام من له‌ هه‌مان كاتدا رێزیشم بۆ دابونه‌ریت و كولتوور و باكگراوه‌ندى خۆم هه‌یه‌. راسته‌ كۆمه‌ڵگه‌ى كوردى له‌ هه‌ندێ رووه‌وه‌ داخراوه‌، به‌ڵام له‌ هه‌مان كاتدا شتى تازه‌ش وه‌رده‌گرێت. ره‌وه‌ندى كوردى زۆر به‌ تامه‌زرۆییه‌وه‌ ده‌یه‌وێ خۆى به‌ خه‌ڵكى دیكه‌ بناسێنێ بۆیه‌ پشتگیرى له‌و پرۆگرامانه‌ ده‌كات، به‌ڵام نابێ ئه‌و به‌شداریكردنه‌ له‌سه‌ر حیسابى بێڕێزى بێت به‌ به‌ها و دابونه‌ریته‌كانمان. بۆ نموونه‌ من بۆ به‌شى مه‌له‌وانى جلوبه‌رگێكى مه‌له‌وانیى كۆنسه‌رڤه‌تیڤ و پارێزگارانه‌م له‌به‌ر كرد، كه‌ هه‌رچه‌نده‌ به‌م هۆیه‌وه‌ نمره‌كانمى هێنایه‌ خواره‌وه‌، به‌ڵام ئه‌وه‌ كارێكى گرنگ بوو تا دواتر هه‌ست به‌ دڵنیایى بكه‌م له‌ بڵاوبوونه‌وه‌ى وێنه‌كانم له‌سه‌ر ئینته‌رنێت، بۆیه‌ ئه‌و قوربانییه‌م دا. بۆ به‌شداریكردن له‌و پرۆگرامانه‌دا مه‌رج نییه‌ هه‌موو سنووره‌كان بشكێنى، چونكه‌ خه‌ڵكى ئێمه‌ شتى تازه‌ قبووڵ ده‌كا به‌ مه‌رجێك به‌ رێگه‌یه‌كى راست بێت. من سوپاسى ره‌وه‌ندى كوردى ده‌كه‌م له‌ باشوورى كالیفۆرنیا كه‌ هاوكارییان كردم بۆ به‌شداریكردن له‌و پرۆگرامه‌دا.
(باس)- وه‌ك بیستمان چه‌ندین كه‌سایه‌تیى ناسراوى ئه‌مه‌ریكایى ئاماده‌ى ئه‌و پرۆگرامه‌ بوون، ئایا ئه‌وان شاره‌زاى پرسى كورد بوون؟
سوره‌ییا: زۆربه‌ى ئه‌وانه‌ى من چاوم پێیانكه‌وت نه‌یانده‌زانى كوردستان كه‌وتووه‌ته‌ كوێ. به‌شێك له‌ كاره‌كه‌م ناساندنى كورد بوو، هه‌روه‌ها تیشك خستنه‌ سه‌ر ئه‌و كێشه‌ و ئاسته‌نگانه‌ى دێنه‌ به‌رده‌مم وه‌ك ژنێكى بێ ده‌وڵه‌ت، بۆیه‌ له‌گه‌ڵ زۆریان كه‌وتمه‌ گفتوگۆ له‌باره‌ى زمان و كولتوورى كوردى و تا ڕادده‌یه‌ك پێم ناساندن. هه‌ندێ ئێرانى ده‌یانگوت مادام ئێران به‌شداریى كردووه‌ بۆچى كوردستانیش به‌شدارى بكات؟ بێ ئاگا له‌وه‌ى كورد له‌ چه‌ندین وڵاتى جیاواز هه‌ن. من له‌ به‌شێكى پرۆگرامه‌كه‌دا به‌ جلوبه‌رگى كوردی به‌شداریم كرد و هه‌ڵوێستى جیاوازیش له‌مباره‌یه‌وه‌ هه‌بوو، سه‌ره‌تا دیزاینه‌رانى جلوبه‌رگ دوودڵ بوون، چونكه‌ ده‌یانگوت راسته‌ جلوبه‌رگێكى جوانه‌ به‌ڵام بۆ ئه‌و بۆنه‌یه‌ نابێتـ، به‌ڵام ئه‌وان هێشتا دیزاینى كۆتایى جلوبه‌رگه‌كه‌میان نه‌دیتبوو كه‌ خۆم دیزاینم كردبوو كه‌ راسته‌ كوردى بوو، به‌ڵام له‌گه‌ڵ ستایلى نوێخوازانه‌ و پۆستمۆدێرن تێهه‌ڵكێشم كردبوو كه‌ سه‌ره‌نجام بووه‌ جێى دڵخۆشى و ره‌زامه‌ندیى ئاماده‌بووان.
(باس)- رات چییه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى هه‌ندێك كه‌س پێیانوایه‌ له‌نێو كورددا ژنانى رۆژهه‌ڵاتى كوردستان جوانترینن؟
سوره‌ییا: به‌ڕاى من هه‌موو مرۆڤه‌ باشه‌كان به‌شێوه‌یه‌ك له‌ شێوه‌كان جوانن. ناشتوانم بڵێم كورده‌كانى پارچه‌یه‌كى كوردستان جوانترن له‌ پارچه‌یه‌كى دیكه‌، من واى بۆ ده‌چم ژنانى كورد جوانیى تایبه‌تى خۆیان هه‌یه‌، چونكه‌ به‌ خه‌بات و كارى سه‌ختى خۆیان مێژووى خۆیان له‌گه‌ڵ خۆیان هه‌ڵگرتووه‌.
(باس)- جوانی به‌لاى تۆوه‌ چى ده‌گه‌یه‌نێ؟
سوره‌ییا: جوانیى ژنان پێوه‌ندیى به‌ بڕوابه‌خۆبوونیانه‌وه‌ هه‌یه‌ زیاتر له‌لایه‌نى فیزیكى و له‌شه‌وه‌. ئه‌و ژنه‌ى كاریگه‌ریى ئه‌رێنى لاى خه‌ڵكى به‌جێ دێڵى ژنێكى جوانه‌. زۆر جاران پێشوازیكردنێكى به‌ خه‌نده‌وه‌ یان گه‌شبینى و راستگۆیى، ژن جوان ده‌كا. جوانیى برێتى نییه‌ له‌ له‌شولار و قه‌باره‌یه‌كى دیاریكراو یان پرچى درێژ و چاوى ره‌نگاوره‌نگ. ژنى جوان ئه‌و ژنه‌یه‌ كه‌ خاوه‌نى په‌یام و نێوه‌ڕۆك بێت. رێز له‌ خۆى و له‌ خه‌ڵكیش بگرێت.
(باس)- وه‌كو ژنێكى جوانى كورد په‌یامت بۆ ژنانى كورد چییه‌ بۆ بایه‌خدان به‌ جوانیى خۆیان؟
سوره‌ییا: ده‌مه‌وێ ژنانى كورد به‌ گشتى خۆشحاڵ بن به‌وه‌ى هه‌یانه‌ و خۆیان به‌ كه‌م نه‌بینن. كاتێكیش ته‌رخان بكه‌ن بۆ بایه‌خدان به‌ له‌شولاریان. ژنان له‌یه‌ك كاتدا كچن، خوشكن، دایكن، هاوسه‌رن، خۆشه‌ویستن، كارمه‌ند و هاووڵاتین و...هتد. له‌ كولتوورى كوردیدا ژنان بڕبڕه‌ى پشتى بنه‌ماڵه‌یه‌كى ته‌ندروستن، به‌ڵام زۆر جاریش گرنگترین لایه‌نى ژیانمان فه‌رامۆش ده‌كه‌ین كه‌ لایه‌نى ته‌ندروستییه‌ جا فیزیكى بێت یا ده‌روونى، ئێمه‌ى ژن زۆر سه‌رقاڵین به‌ بایه‌خدان به‌و كه‌سانه‌ى خۆشمان ده‌وێن به‌ڵام بایه‌خدان به‌ خۆمان فه‌رامۆش ده‌كه‌ین. په‌یامم بۆ ژنانى كورد ئه‌وه‌یه‌ له‌ خواردن خۆپارێزى بكه‌ن و راهێنانیش بكه‌ن. هه‌روه‌ها هیوام ئه‌وه‌یه‌ ژنانى كورد له‌ رووى ئابوورییه‌وه‌ سه‌ربه‌خۆ بن چونكه‌ ئه‌وه‌ دڵنیایى و جێگیرییان پێ ده‌به‌خشێت. چونكه‌ به‌داخه‌وه‌ یه‌كێك له‌ هۆكاره‌كانى ئه‌وه‌ى ژنان له‌ په‌یوه‌ندییه‌كى ناته‌ندروستانه‌دا ده‌ژین و تووشى ده‌ستدرێژى ده‌بنه‌وه‌ ئه‌وه‌یه‌ له‌ رووى ئابووریه‌وه‌ سه‌ربه‌خۆ نین.

کوردستانی نوی سه باره ت به هه لبژادنی شا ژنی جوانی له ئه مریکا و به شداری سوره یا فه لاح

وت و ویژی جانی دیلان له ده نگی ئه مریکا له گه ل سوره یا فه لاح

سوریا فه‌لاح: زۆر سه‌رنج ڕاکێشه‌ره‌ به‌ جلی کوردیه‌وه‌ له‌ به‌رنامه‌یه‌کدا له‌ هۆلیود به‌شداری بکه‌ێت

له‌ لایه‌ن Jani Diylan یه‌کشه‌ممه‌, 22 ی مانگی پـێنج 2011

وێنه‌ی: Suraya Falah

Suraya Falah, Kurdish active in California

بابه‌ته‌که‌ بڵاوبکه‌ره‌وه‌

• StumbleUpon
• del.icio.us
• Facebook
• Yahoo! Buzz
• Digg

له‌ ئێواره‌ی ڕۆژی هه‌ێنی له‌ هۆلیود له‌ شاری لۆس ئه‌نجلس له‌ ئیاله‌تی کالیفۆرنیا پێشبڕگیه‌کی شاه‌ ژنی جوانی به‌رێوه‌ چوو به‌ مه‌به‌ستی به‌کارهێنانی داهاته‌که‌ی بۆ یارمه‌تی دانی ژن و منالداڵانی‌ هه‌ژار و که‌م ئه‌ندامان. سوریا فه‌لاح چالاکی مافه‌کانی ژنان و مافه‌کانی مرۆڤ که‌ له‌ به‌شداربوانی ئه‌و پێشبڕگیه‌دا بوو له‌ هه‌ڤپه‌ێڤینێکدا له‌گه‌ڵ به‌شی کوردی ده‌نگی ئه‌مریکا ده‌ڵێت 11 وڵات له‌و پێشبڕگیه‌دا به‌شداریان کرد که‌ من به‌ نوێنه‌رایه‌تی له‌ کوردستانه‌وه‌ به‌شداریم کرد‌و بۆ من هه‌لێکی گه‌وره‌ بو بۆ ئه‌وه‌ی له‌ باره‌ی کورده‌وه‌ قسه‌ بکه‌م و ده‌نگی کورد بگه‌ینمه‌ شوێنیک له‌و جۆره‌دا، ده‌شڵێت به‌شداربونم به‌ جلی کوردیه‌وه‌ سه‌رنجی به‌شداربوانی ڕاکێشاو بوه‌ پرسیار له‌ لایه‌ن زۆر له‌ ئاماده‌ بوانه‌وه‌.

ده‌توانن له‌ڕێی کلیککردنی ئه‌و فایله‌ ده‌نگیانه‌ی سه‌ره‌وه‌ی ده‌سته‌ چه‌پ گوێبیستی ته‌واوی گفت وگۆکه‌‌ بن که‌ ماوه‌که‌ی 9:20خوله‌که‌.

• گوێـبگره‌
• ئی‌مه‌یڵ
• چاپ

وت و ویژی جانی دیلان له ده نگی ئه مریکاوه له گه ل سوره یا فه لاح

http://www.voanews.com/kurdish/news/sorya_falah_08may11-121470409.html

سوریا فه‌لاح: کورد ده‌بێت وه‌کو گروپێکی په‌نابه‌ر ته‌ماشا بکرێت نه‌ک تاکه‌ که‌سانێک له‌و وڵاتانه‌ی لیه‌وه‌ هاتوون.

له‌ لایه‌ن Jani Diylan یه‌کشه‌ممه‌, 08 ی مانگی پـێنج 2011

وێنه‌ی: Suraya Falah

Suraya Falah, Kurdish active in California

بابه‌ته‌که‌ بڵاوبکه‌ره‌وه‌

• StumbleUpon
• del.icio.us
• Facebook
• Yahoo! Buzz
• Digg

له‌ کۆتایی مانگی ئاپریل کونفراسێک له‌ باره‌ی په‌نابه‌رانه‌وه‌ له‌ زانکۆی ساندییگۆ له‌ ئیاله‌تی کالیفۆرنیا به‌رێوه‌ چوو که‌ تێدا کۆمه‌ڵێک له‌ شاره‌زایان و پسپورانی باری په‌نابه‌ران تێدا به‌شداریان کرد. خانم سوریا فه‌لاح چالاکی مافه‌کانی مرۆڤ که‌ یه‌کێک له‌ به‌شداربوانی پانه‌ڵی ئه‌و کۆنفرانسه‌دا بوو له‌ هه‌ڤپه‌ێڤینێکدا له‌گه‌ل به‌شی کوردی ده‌نگی ئه‌مریکا ده‌ڵێت ئه‌وه‌ی من ئه‌مویست گوشاری له‌سه‌ر بکه‌م کاتێک کوردێک له‌ ئێرانه‌وه‌ دێته‌ ده‌ری ئیتر باس له‌وه‌ ناکرێت چه‌ند کورد هاتونه‌ته‌ ده‌روه‌ وه‌ یاخود له‌ کویدا کورده‌کان له‌ ژێر فیشاردان جا له‌به‌ر ئه‌وه‌ ده‌بێت وه‌کوێکی تاێبه‌ت به‌ خۆیان وه‌کو گروپێکی کوردی ته‌ماشا بکرێن و بناسرێن.

• گوێـبگره‌
• ئی‌مه‌یڵ
• چاپ
  

جیژنه نه وروزه پیروز بیت

هه شتی ئادار( مارچ) ، روژی جیهانی ئافره ت (ژن) پیروز بیت

هه شتی ئادار( مارچ) ، روژی جیهانی ئافره ت (ژن) پیروز بیت

سوه ره یا فه لاح

میژوی هه شتی مارس (هه شتی ئادار)( مارچ) ، روژی جیهانی ژن به کورتی

هه مو سالیک ژنانی ته واوی جیهان به ره و به خیر هاتنی هه شتی ئادار ده رون . هه مویان به تاویکی زورتر له رابردو و بته هیزو ویستنیکی زیاتر ده چنه پیشه وه بوئه وه ی که ته جروبه و فیربونی نووی خویان به یه کترین بنا سینین.

له وانه یه ئه و پرسیاره بیته پیشو که بوچی روژیکی ته رخان کراوه بو ژنان . مه گه ر روژه کانی دیگه هی پیاوانه ؟ هه میشه له میژوی خه باتدا روژهاییکی به نرخ هه ن که وه کو مه زهه رونیشا نه ی خه بات ئه میننه وه . روژهاییک هه ن که ده بن به روژی بانک هه لدان بو خه بات . هه موسالیک له م ، روزانه ئاوات و هوی خه بات به ده نگی به رزئه و تریت . هه موسالیک به جیهانیان ئه و تریت که ئه م ئاواتانه زیندون وئه وشته ی واکو ئه م ناکوکیهی پیک هیناوه هیشتا به گو راوه .

میژوی هه شتی ئا دار ده گه ریته وه بو ناوه راستی قه رنی نوزده . له هه شتی ئاتداری سالی 1857 دا ژنانی کریکاری کارگای قوماش دروس که ری ئاتمریکا به خه بات هه ستان . جوینه تی ژیانیان به راست زور ناخوش بو ، ئیستی زور و دریز ، چه وساوه بونیان ، یاره ی که م و نه بونی هیچ خوشی و رفاه ( سه حه ت) له ژیانیاندا ، هه روه ها گه وره کردی مندال وله خرمه ت بونی پیاوانیان به باری شان ده کیشا.

ئه وه بو که رژانه نیوشه تا مه کان ونیوی ئه م روژه یان هیشته وه .

گرنگی ئه م بزوتنه وه له و هاسته وه که به ده ستی ژنانیک پیک هات که له مال چبونه ده ره وه و له گه ل چه رخی سه نعه تی نووی ئیشیان که ده ره وه ی ماله وه ده س پی کردبو.

په نجاسال پاش ئه و روژه ژنان له ئامریکا به هوی پیروزبایی سالروژی ئه و روژه بو گه شتن به مافی سیاسی و کومه لایه تی ری پیوانیکیان ده س پی کرد.

سالی 1907 له ته واوی جیهان بزوتنه وه ی کریکاری و سوسیالیستی به به رزترین راده ی خوی گه شتبو ، ژنانی کریکار ، ژنانی روشنبیرکه له صف ریزی ئه م بزوتنه و ه دابون . له نیوان ئه م که سا نه له ژن و پیاوبون که به حه باتی روشن به رانبه ر به زولم به نیوی حبینده ریه وه ر بویه کسانی ئابوری و کومه لایه تی له ناوان ژن و پیاودا قامکیان ئه نا. ئه وان خه باتیان ده کرد که به هه موان پیشان بده ن که ئه مه به شیکه له بزوتنه وه ی دریژ خایه نی جیهانی ی، بو چه و ساوه کان ، بو پیشان دانی ئه وه ی که ئه م خه با ته نا کری ته حتیل کریت . به م جوره بو که پرسیاری ژن به پرسیاریکی گرنگ له ئیش و کاری ئروپا وئامریکا ده رهات .

بیرو رای هه لبژ اردنی روزیک له سال به نیوی " روژی ژن" هه ولی خه باتی ژنانی نیویورک له ئامریکا ( شوعاری ) دروشمی " مافی را و ده نگ دان" " بو ژنان" پیش کیشرا.

ئه م دروشمه ه به هوی ئه وه ی که زور که س له ته واوی کومه لگاکانی تیدا بو شوعاریکی مهیم و گرنیگ گشت گیر بو

ژنان له پاش ئه م شوعاره به دوای به یا کردنی جیگه ی هویت بو ناسنامه ی کومه لگایی و سیاسی خویان بون جونکا روژ سال بو که له پشتی نزامی کونی ره گه زایه تی پیاو سالار له بیر برابوو.

دوهه زار ژن که 23 فوریه 1909 پیشنیاریان کرد که هه مومالیک شه ممه ی ئاخری مانگی فوریه به هوی روژی ژن ری پیوان کریت له سالی 1910 دوهه مین " کونفرانسی ژنانی سوسیا لیست" چالاک گیزیکی مافی ژن بته نیوی " کلارا زتکین" که له به ریوه به رانی ئه م کونفرانسه بو پاش وت و ویژیکی زور له سه ته رخان کردنی روژیک بو ژنان 19 ئاداریان هه لیژارد . به لام ده نگ دانی یه ک لا که ری خویان خسته دواوه.

پاش ئه ده ی که لایه ره ی کونفرانسه که دا روژی جیهانی ژن به هه موان و ترا ئه نترناسیونال دوهه م ( کومه لی جیهانی ریکخراوه سوسیالیستی و بزوتنه وه ی کریکاری) له مه پیشگیری کرد . به لام بو نا ساندنی ئه وه به گه لی عام حه بات و چالاکیکی زیاتری پیویست بو.

کاتی که له 19 ئاداری سالی 1911 شه تا مه کانی ئالمان و ئوتریش و سویس و دانیمارک له ده نگی پی ژنان که وته له رزه و 30 هه زار ژنی چالاک له ئوتریش که وتنه نیو شه تام و کولان و روشنیان کرد و که ماندویه تی و سازش له ئیشیاندا نیه.

له ئه نجامدا له سالی 1913 لیژنه ی ناوه ندی ژنان ئه نترناسیونال سوسیالیستی دوهم هه شتی مارچی به بیره وه ری نروتنه وه ی ژنانی کریکار نساجی قوماش دروس که رله ئامریکا روژی جیهانی ژنی بانگه واز کرد و ژنانی روشنبیر و کریکاری روسیه تزاریش و ته واوی زنانی ئروپا پیشگیری خویان له م روزه ناوبرد.

له سالی 1914 که شه ری جیهانی ئه وه لدا به هوی کوشتن و برینیکی زور که پیک هات روژی ژن له بیرچوه . له سالی 1917 دا جاریکی دیکه ، به ته واو بونی شه ژنانی پتروگراد له روسیه به رانبه ربه برسیه تی و به ربه ره کانه و تزار یسم هه ستان . کریکاران نی پتروگراد به پیشگری له ژنان مانیان کردو به سه رکه وتنی ده وله تی بلشویکی و روخاندنی تزار له روسیه ژنان هه نگا ویکی زور گه وره یان به ره و پیشه وه هه لگرت.

له سالی 1921 دا له مسکو 8 مارچ جاریکی دیکه روژی جیهانی ژن ناولی براو ته واوی ژنانی جیهان بانگه واز کران بوویستانن به رانبه ربه زولم و زه خت که به سه ریانه وه له م کاته دا بو که بروتنه وه و خه باتی پیشرو له دونیا زیاتر بو و گوانکاری بته رانبه ر به نزامی فئودالیسم ( ئا غاوره عیه تی) ده ستی پی کرد.

له ناو ه راستی ( دهه ی ده یه ی) 1930 جاریکی دیکه شه ری جیهانی هه لگر سا و فاشیسته کان بیره وه ری ئه و روژه یان قه ده غه کرد. به لام به سه ر ئه وه دا له برلین ژنان خوپیشان دانیکیان هه بو.

ئه وان له برسیه تی و به دبه ختی ژیانیان لی تاریک بیو. له ئسیا نیا له مادرید 30 هه زار ژنی پالاک گیر به شوعاری "ئازادی و ئاشتی " هه ستان.

پاش دروس بونی نه ته وه یه ک گرتوه کان خه باتی ژنان گورا . به شیوه ییکی ریک و پیک له 1960 داکاتی که له ئروپا و ئامریکا ژنان به رانبه ر به ره سم و یاسای پیاوه سالارانه و یستان نه ته وه یه ک گرتوه کان باسی حه تی ته لاق و حه قی ده سه لات به سه ر له ش ، ویستانن به رانبه ربه توندوتیژی ، که م کردنی سه عات ئیشی روزانه و به رانبه به له ش فروشیدا کرد.

له ئیران پاش تیک هه لجونی سالی 1979 دا کوماری ئسلامی ئه م روزه روژیکی نائائینی و نائیسلامی ده زانیت و به لایه وه کولتوریکی بیگانه یه و به رانبه ریزگرتن له م روژه ئه ویسنن . به لام ژنان و پیاوانی خه باتگیر به دوای گرتن حه قی پیروزبایی ئه م روژدان . له با شوری کوردوستان پاش گورانکاری 8 ئادار روژیکی به ریزه و به هه مو شیوه پیک جیژن ده گیریت.له ولاته یه ک گرتوه کانی ئامریکا له لایه ن ده و له ته وه هیچ ریزیکی لی ناگیریت به لام چا لاکوانانی مافی ئافره تان و ریز گیرانی یه کسانی ئه م روژه به ریز ده زانن و له زوربه ی زانکوکاندا پروگرامی تایبه تی داده نین

ژنان له‌ نێو بازنه‌ی‌ یاساكانی‌ كۆماری‌ ئیسلامیدا

http://www.asoyroj.com/detailsWtar.aspx?=Wtar&ID=75&AuthorID=58

ژنان له‌ نێو بازنه‌ی‌ یاساكانی‌ كۆماری‌ ئیسلامیدا

سوره‌یا فه‌لاح

حه‌د‌و سنووری‌ ژیانی‌ ژنان له‌ ئێراندا قانوونی‌ كراوه‌. یاساكان به‌ گشتی‌ ژن به‌ جینسی‌ ده‌رجه‌ چه‌ند به‌ حیساب دێنن‌و ئه‌م ده‌رجه‌شیان له‌ ریشه‌ی‌ كۆمه‌ڵگادا جێ‌ كردووته‌وه‌. ژن له‌ یاساكانی‌ ئیسلامیی‌ ئێراندا وه‌ك تاك‌و ژنبوون به‌ ره‌سمی‌ نه‌ناسراوه‌، به‌ڵكوو ته‌نیا كاتێ‌ كه‌ دایك یا ژنی‌ پیاوێكه‌، پێگه‌ی‌ هه‌یه‌، ئه‌ویش نه‌ پێگه‌ی‌ به‌رانبه‌ر. به‌رچاوترین مه‌سه‌له‌ی‌ ئاماژه‌پێكراو له‌و یاسایه‌دا كامڵنه‌بوون‌و سه‌ربه‌خۆنه‌بوونی‌ ژنه‌. زانستی‌ كۆمه‌ڵناسی‌ له‌ سه‌ر گرینگبوون یا پێشكه‌وتووتربوونی‌ یاسا له‌ ئاستی‌ كولتوور ئاماژه‌ ده‌كات تا بتوانێ‌ به‌م جۆره‌ كولتووری‌ كۆمه‌ڵگا به‌ره‌وپێش به‌رێت. ناسینی‌ یاساكان له‌ ئێران به‌رانبه‌ر به‌ ژن‌و هه‌روه‌ها ناسینی‌ به‌ڵگه‌نامه‌ی‌ مافی‌ مرۆڤ و جاڕنامه‌ی‌ نێونه‌ته‌وه‌یی‌ مافی‌ ئابووری‌‌و كۆمه‌ڵایه‌تی‌‌و كولتووری‌ بۆ هه‌مووان پێویسته‌. هه‌ربۆیه‌ له‌م وتاره‌ كورته‌دا ده‌ستم داوه‌ به‌ ناساندنی‌ چه‌ند یاسای‌ ئێران سه‌باره‌ت به‌ ژنان‌و وه‌زعی‌ ئه‌وان له‌ قانووندا. پاش تێكهه‌ڵچوون‌و شۆڕشی‌ ساڵی‌ 1979ی‌ زایینی‌ له‌ ئێراندا، سه‌دان ژن له‌دار دراون، بۆنه‌و چۆنییه‌تیی‌ ئه‌م كوشتنانه‌ جیاواز بووه‌، به‌ هۆی‌ كار‌و چالاكیی‌ سیاسی‌ به‌رانبه‌ر به‌ زوڵمی‌ ده‌سه‌ڵات‌و به‌ هۆی‌ به‌شدارنه‌بوون له‌ شه‌پۆلی‌ قه‌بووڵی‌ نابه‌رابه‌ریدا. له‌ ناو ئه‌م ژنانه‌دا، ژنانی‌ دووگیانیشی‌ تێدا بوو. زۆر جاریشدا ژنان‌و كچان له‌ زوڵم‌و ده‌سدرێژیی‌ جینسی‌ قسه‌یان كردووه‌‌و ئه‌گه‌ر مافه‌كانی‌ مرۆڤ ژێر پێ نرابێت، به‌شی‌ ژنان له‌م ژێرپێبوونه‌ زیاتر بووه‌. تا ئێستا 22 ژن به‌ردباران كراون‌و چه‌ندین كچی‌ ته‌مه‌ن 17 ـــ 10 ساڵان به‌ هۆی‌ كۆیله‌یی‌ جینسی‌ له‌ زیندانیش ئه‌زیه‌ت كراون‌و كوژراون. ته‌نیا له‌ تاراندا زیاتر له‌ 4000 كچی‌ راكراو له‌ ماڵه‌وه‌ هه‌یه‌‌و زیاتریان بۆ ژیانی‌ سه‌ره‌تایی‌ ناچار به‌ له‌شفرۆشین. هه‌ژاری‌‌و نه‌داری‌ به‌شی‌ زۆربه‌ی‌ ژنانه‌‌و یاساكانیش به‌ به‌شكردنی‌ ناعادیلانه‌ی‌ پووڵ‌و سه‌روه‌ت ژنان هه‌ژار‌و فه‌قیرتر ئه‌هێڵێته‌وه‌... . رێژه‌ی‌ خۆكوشتنی‌ ژنان‌و خۆسووتاندن له‌ شاره‌ بچكووكه‌كاندا زۆر له‌ سه‌ره‌وه‌یه‌‌و زیاتریش ته‌مه‌نیان له‌ ته‌مه‌نی‌ گه‌نجی دان. ته‌مه‌نێك كه‌ ئه‌شێ‌ بۆ درووستكردنی‌ وڵات‌و ژیانی‌ خۆیان به‌كار بهێنرێت. ته‌نیا ژماره‌یه‌كی‌ كه‌متر له‌ 15% له‌ ژنان كار ده‌كه‌ن‌و تێكه‌ڵبوون له‌ كۆمه‌ڵگادا پێویستی‌ به‌ ئیزنی‌ پیاو دراوه‌‌و رێژه‌ی‌ نه‌خۆشی‌ نه‌فسانی‌‌و رووحی‌ چووته‌وه‌ سه‌ره‌وه‌. یاساكان له‌ ته‌واوی‌ ئه‌و رووداوانه‌دا رۆڵێكی‌ رۆشن‌و به‌رچاویان هه‌یه‌.

له‌م وتاره‌دا باس له‌ یاساكانی‌ ژێره‌وه‌ ده‌كرێت:

1ـ یاسای‌ "ازدواج"

2ـ یاسای‌ "ته‌ڵاق"، واته‌ جیابوونه‌وه‌ی‌ ژن‌و پیاو

3ـ سه‌رپه‌ره‌ستیی‌ منداڵ

4ـ فره‌ژنی‌

5ـ ته‌مه‌نی‌ "بلوغ"، واته‌ پێگه‌ییو بۆ تاوانباری‌ قانوونی‌

6ـ هاووڵاتیبوون

7ـ میرات‌و كه‌له‌پوور

8ـ ره‌شه‌كوژی‌

9ـ پاڵپشتیی‌ گه‌واهدار

10 ـ سه‌رۆك كۆماری‌

11ـ بڕیاری‌ جل‌وبه‌رگی‌ ژنان

12ـ به‌ردباران به‌ هۆی‌ زینا

13ـ پشتگیریی‌ كۆمه‌ڵایه‌تی‌

14ـ "دیه‌" یان پاره‌ی‌ خوێن

1ـ یاسای‌ "ازدواج"، هاوسه‌رگرتن:

له‌ ئێران به‌ گشتی‌ "ازدواج" رووداو كار‌و بارێكی‌ تایبه‌ت‌و گرنگه‌. لێكۆڵینه‌وه‌ له‌ سه‌ر ئه‌م رووداوه‌ پێویسته‌. لێكۆڵینه‌وه‌ له‌سه‌ر یاساكان له‌ ئێران سه‌باره‌ت به‌ هاوسه‌رگیری‌ به‌ جوانی‌ پیشان ئه‌دات كه‌ چه‌ند‌و تا چ ئاستێك یاساكان له‌ سه‌ر ژیانی‌ ژناندا كاریگه‌ریی‌ هه‌یه‌. بۆ ئاگاداریی‌ ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ وا ده‌یانهه‌وێ‌ بزانن له‌ كام ژماره‌ له‌ قانووندا سه‌باره‌ت به‌ هاوسه‌رگرتن باس كراوه‌، ژماره‌ی‌ ئارتیكله‌كان له‌ كۆتایی‌ ئه‌م وتاره‌دا هاتووه‌.

چاو له‌ ژماره‌ی‌ (1)ی‌ په‌راوێزه‌كان بكه‌ن.

یه‌كه‌مین هه‌نگاو بۆ هاوسه‌رگرتنی‌ كچێك، به‌ گوێره‌ی‌ یاسای‌ ئێستا له‌ ئێران " مه‌رجی‌ رازیبوونی‌ باوك". (2) چاو له‌ په‌راوێز بكه‌ كه‌ بۆ عه‌ینی‌ ده‌سته‌واژه‌ له‌ نێو قانوونی‌ نووسراوی‌ ئێراندا هاتووه‌.

مانای‌ ئه‌مه‌ چیه‌؟ ئه‌گه‌ر باوكێك نه‌یه‌وێت كچه‌كه‌ی‌ شوو بكات، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر كچه‌كه‌ ته‌مه‌نی‌ بگاته‌ چڵ‌ ساڵیش، مامۆستای‌ زانكۆ بێت یا هه‌ر ئیش‌و كارێكی‌ گرینگیشی‌ ببێت، بۆی‌ نیه‌ شوو بكات‌و هاوسه‌ر بگرێت، مه‌گه‌ر ئه‌وه‌ی‌ كه‌ داداگا رازی‌ بێت‌و رای‌ جیاوازی‌ له‌ سه‌ر بدات.

له‌ حه‌قیقه‌تدا كچێكی‌ پاقژ‌و عازه‌ب ئه‌بێ‌ ئیجازه‌ی‌ باوك با باوكی‌ باوكی‌ ببێت. باوك یا باوه‌گه‌وره‌ بۆیان هه‌یه‌ ماره‌ییه‌كه‌ پاش زه‌ماوه‌ند به‌ رۆشتن بۆ دادگا هه‌ڵوه‌شێننه‌وه‌. ئه‌م یاسایه‌ له‌ دوو سه‌ره‌وه‌ به‌رانبه‌ر به‌ حه‌قی‌ ژن وێستاوه‌، یه‌كه‌م ئیزی‌ باوك‌و باوان، دووهه‌م بۆ چی‌ دایك هیچ رۆڵێكی‌ بۆ ته‌رخان نه‌كراوه‌؟

به‌شی‌ خراپتری‌ ئه‌م یاسا ئه‌وه‌یه‌ كه‌ باوك ده‌توانێ‌ بێ‌ پرسی‌ كچه‌كه‌ی‌ حه‌تا پێش ته‌مه‌نی‌ 13 ساڵی‌ كچه‌كه‌ی‌ بدات به‌ پیره‌ پیاوێكی‌ هه‌فتا ساڵه‌. ئه‌م یاسا زه‌ره‌رێكی‌ زۆری‌ له‌ بواری‌ كۆمه‌ڵناسییه‌وه‌ داناوه‌. بێ‌ مێردمانه‌وه‌ی‌ ژنانی‌ گه‌نج، خۆكوشتن‌و راكردن له‌ ماڵه‌وه‌، ناره‌حه‌تیی‌ رۆحی‌‌و چوونه‌ سه‌ری‌ راده‌ی‌ ته‌لاق‌و هتد، ته‌نیا به‌شێك له‌ ده‌رئه‌نجامه‌كانی‌ ئه‌م یاسا ماف زه‌وتكه‌ره‌یه‌.

ژن به‌ شووكردن به‌شێك له‌ مافی‌ خۆی‌ كه‌ تا ئه‌و كاته‌ به‌ ده‌ست باوكه‌وه‌ بووه‌، ئه‌سپێرێت به‌ مێرد. شوێنی‌ ژیان، ئیزن‌و ده‌رفه‌تی‌ سه‌فه‌ر‌و له‌ وڵات ده‌رچوون، كاركردن له‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ماڵ، له‌و مافایانه‌یه‌ كه‌ به‌ ده‌ست پیاوه‌ به‌ ژنی‌ بدات یان نا. به‌ گوێره‌ی‌ قانوون، شوێنی‌ ژیانی‌ ژن ئه‌بێ‌ جێگه‌یه‌ك بێت كه‌ مێرده‌كه‌ی‌ ده‌یه‌وێت یان ئه‌و جێگایه‌یه‌ كه‌ مێرده‌كه‌ی‌ له‌وێ‌ كار ده‌كات. ئه‌گه‌ر ژنه‌كه‌ قه‌بووڵی‌ نه‌كات مێرده‌كه‌ی‌ بۆی‌ هه‌یه‌ ژنه‌كه‌ی‌ ده‌ر بكات یان له‌گه‌ڵ ژنێكی‌ دیكه‌ بژیت.

ـ پێوه‌ندیی‌ جینسی‌ ژن‌و پیاو به‌ گوێره‌ی‌ یاسای‌ هاوسه‌رگرتن به‌ده‌ست پیاو دراوه‌، به‌م جۆره‌ كه‌ ئه‌گه‌ر پیاو بڕیار بدات ژن ده‌بێ‌! حازر به‌ پێوه‌ندیی‌ جینسی‌‌و خه‌وتن له‌گه‌ڵ مێرده‌كه‌ی‌ بێت، ئه‌گه‌ریش مه‌یلی‌ به‌و پێوه‌ندییه‌ نه‌بێت.

ـ سه‌رۆكایه‌تیی‌ بنه‌ماڵ به‌ ته‌واوی‌ به‌ ده‌ست پیاو دراوه‌.

ـ ژنی‌ ئێرانی‌ ناتوانێت بێ‌ بڕیار‌و ئیزنی‌ قانوون له‌گه‌ڵ كه‌سێكی‌ بێگانه‌‌و غیره‌ ئێرانی‌ ژیانی‌ هاوبه‌ش پێك بێنێت، به‌ڵام پیاو پێویستیی‌ به‌ ئیزنی‌ یاسایی‌ نیه‌.

2ــ ته‌ڵاق‌و جیابوونه‌وه‌:

به‌ گوێره‌ی‌ یاساكان له‌ ئێران جیابوونه‌وه‌ مافێكی‌ هه‌ڵبژارده‌‌و تایبه‌ت به‌ پیاوه‌. پیاو ده‌توانێت‌و بۆی‌ هه‌یه‌ هه‌ر كاتێ‌ بیهه‌وێت ژنه‌كه‌ی‌ ته‌ڵاق بدات. به‌ڵام ئه‌گه‌ر ژنه‌كه‌ داوای‌ جیابوونه‌وه‌ بكات مه‌رجی‌ زۆری‌ بۆ دانراوه‌ كه‌ له‌ زۆربه‌ی‌ جاره‌كاندا سه‌لماندنی‌ نامومكینه‌. هێندێ: له‌و مه‌رجانه‌ بۆ وێنه‌ پیاوه‌كه‌ خه‌رجی‌ ماڵ نه‌كێشێت ، ئێعتیاد به‌ مادده‌ سڕكه‌ره‌كان یان چه‌ند ساڵ له‌ زینداندا بوو بێت، له‌ زیاتری‌ كاته‌كاندا ژن ئه‌وه‌نده‌ بۆ سه‌لماندنی‌ ئه‌و مه‌رجانه‌ی‌ دادگا هاتووچوو ده‌كات. (چاو له‌ په‌راوێز بكه‌ن (3).

بۆ ئاگاداری‌ زیاتر له‌ ژماره‌ی‌ ئارتیكله‌كان كه‌ له‌ یاسای‌ مه‌ده‌نی‌ ئێران سه‌باره‌ت به‌ ته‌ڵاق هاتووه‌ ته‌ماشای‌ په‌راوێزكه‌ بكه‌ن (4).

ئه‌گه‌ر ژن داوای‌ ته‌ڵاق كات ماره‌ییه‌كه‌ی‌ كه‌ له‌ كاتی‌ زه‌ماوه‌نددا قه‌رار‌وبڕی‌ كراوه‌ له‌ ده‌ست ده‌دات. له‌ زۆربه‌ی‌ كاته‌كاندا پیاوه‌كان ئه‌وه‌نده‌ ره‌زایه‌ت به‌ جیا بوونه‌وه‌ نادات تا ژنه‌كه‌ مافی‌ ئابووری‌ خۆی‌ ببه‌خشێت ئه‌م یاسا ژنی‌ مه‌جبوور به‌ قه‌بوڵی‌ زۆر له‌ زوڵم‌و زه‌خته‌ی‌ كه‌ له‌ لایه‌ن هاوسه‌ره‌كه‌یه‌وه‌ پێی‌ ده‌كرێت ده‌كات، به‌ مانایه‌كی‌ دیكه‌ ژن ده‌بێ‌ راوه‌ستێت تا پیاو ئه‌گه‌ر ویستی‌ له‌گه‌ڵی‌ بژی‌، ئه‌گه‌ر ویستی‌ لێی‌ جیا بێته‌وه‌.

3ـ مافی‌ چاوه‌دێری‌‌و سه‌رپه‌ره‌ستی‌ منداڵ:

چاوه‌دێری‌‌و سه‌رپه‌ره‌ستی‌ منداڵان دوو وشه‌ی‌ جیاواز‌و دوومانای‌ جیاوازیان هه‌یه‌. چاوه‌دێری‌ به‌ مانای‌ ئاگاداری‌ له‌ منداڵ به‌ڵام سه‌رپه‌ره‌ستی‌ به‌رێوه‌بردنی‌ كار‌وباری‌ ئابووری‌، بریاردان له‌ سه‌ر ده‌رس خوێندن‌و رۆشتن بۆ قوتابخانه‌، جیگه‌ی‌ ژیانی‌ منداڵ‌و ئیجازه‌ی‌ چوونه‌وه‌ ده‌روه‌ی‌ وڵات، وه‌زعی‌ نه‌خۆشین‌و هتد. به‌ گوێره‌ی‌ یاسای‌ ئێران دایك له‌ هیچ كاتێكدا ناتوانێ‌ سه‌رپه‌ره‌ستی‌ منداڵه‌كه‌ی‌ وه‌ئه‌ستۆ بگرێت. ئه‌گه‌ر باوك یان باوان(باوكی‌ باوك) له‌ هه‌وێڵا نه‌بن یا مردبێتن دایكه‌كه‌ ناتوانێ‌ "قیم"ی‌ منداڵه‌كه‌ی‌ بێت، ته‌نیا ئاگاداری‌ ئه‌وی‌ له‌ سه‌ر شان ئه‌بێت. له‌و كاته‌دا سه‌رپه‌ره‌ستیی‌ منداڵه‌كه‌ به‌ ده‌ست پارێزه‌ری‌ گشتی‌ (چاو بكه‌ له‌ په‌راوێز 6)، دایك ده‌توانێ‌ حیسابێكی‌ بانكی‌ بۆ بكاته‌وه‌، به‌ڵام ئه‌گه‌ر به‌ پاره‌ی‌ خۆی‌ مالێكی‌ بۆ بكڕێت، باوكه‌كه‌ ئه‌توانێت هه‌ر كاتێك بڕباری‌ دا بیفرۆشێت‌و زنه‌كه‌ش هیچ كارێكی‌ پێ‌ ناكرێت.

به‌شێكی‌ دیكه‌ له‌ مافی‌ سه‌رپه‌ره‌ستی‌ ئه‌گه‌رێته‌وه‌ بۆ كاتی‌ نه‌خۆشیی‌ منداڵ‌‌و پێویستیی‌ به‌ عه‌مه‌لیات‌و نۆژداری‌ بێت. باوك ئه‌شێ‌ ئیجازه‌‌و بڕیاری‌ نۆژدارییه‌كه‌ بدات، واژۆی‌ دایك هیچ نرخێكی‌ نیه‌، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر باوكه‌كه‌ ئه‌م مافه‌ به‌ دایك بدات، یاسا ئه‌مه‌ به‌ مافێكی‌ باوكانه‌ به‌ ناوی‌ "به‌ڵگه‌ی‌ چاره‌نووسی‌" (چاو له‌ په‌راوێزی‌ 7 بكه‌) ده‌زانێت.

ئه‌م یاسایه‌، به‌تایبه‌ت دایك به‌ هیچ شێوه‌یه‌ك به‌ كه‌سێكی‌ شیاو‌و به‌نرخ له‌ ژیانی‌ منداڵ‌ مرۆڤێكی‌ به‌توانا كه‌ ده‌توانێ‌ سه‌رپه‌رشتیی‌ مدناڵی‌ خۆی‌ بێت، نازانێت. باوك، باوه‌ گه‌وره‌، پارێزه‌ر‌و ... له‌ دایك به‌نرختر ده‌زانێ‌.

بۆ خوێندنه‌وه‌ی‌ یاساكان سه‌باره‌ت به‌م به‌شه‌ به‌و ئارتیكلانه‌ی‌ كه‌ له‌ په‌راوێزدا هاتووه‌، چاو بحشێنن.

4ـ فره‌ژنی‌:

فره‌ژنی‌ یه‌كێكی‌ دیكه‌ له‌ یاسا ڕه‌گه‌زخواز‌و نابه‌رابه‌ر له‌ یاساكانی‌ ئێران دایه‌. له‌م یاسایه‌دا، پیاو ده‌توانێ‌ چوار ژن ماره‌بڕاوی‌ هه‌میشه‌یی‌‌و هه‌ر چه‌ند ژنی‌ كاتی‌ ببێت. ئه‌م یاسایه‌ نه‌ ته‌نیا ژن به‌ نیوه‌‌و یه‌ك چواره‌می‌ پیاو داده‌نێت، به‌ڵكوو رێگه‌ی‌ درۆ‌و خه‌یانه‌ت ئه‌كاته‌وه‌. كۆمه‌ڵناسان‌و ده‌روونناسان بۆچوونه‌كانی‌ خۆیان به‌رانبه‌ر به‌ مێردكوژی‌ له‌ ئێران رۆڵی‌ یاساكان له‌م جۆره‌ نابه‌رابه‌رییه‌ ده‌زانن. بۆ ژماره‌ی‌ یاساكان سه‌باره‌ت به‌ فره‌ژنی‌ چاو له‌ په‌راوێزی‌ 9 بكه‌ن.

5ـ ته‌مه‌نی‌ پێگه‌یشتن بۆ تاوانباری‌ قانوونی‌:

ته‌مه‌نی‌ پێ‌گه‌یشتن بۆ تاوانباری‌ بۆ كچان 9 ساڵ‌ی‌ مانگی‌ به‌رانبه‌ر له‌گه‌ڵ‌ 8 ساڵ‌و 9 مانگی‌ هه‌تاوی‌‌و بۆ كوڕان 15 ساڵی‌ مانگیی‌ به‌رانبه‌ر به‌ 14 ساڵ‌و 6 مانگی‌ هه‌تاوییه‌. ئه‌گه‌ر كچێك كه‌ له‌ ته‌مه‌نی‌ 9 ساڵیدایه‌، تاوانێك لێ‌ سه‌ربدات، وه‌كوو ئینسانێكی‌ "باڵغ"‌و گه‌ییو چاره‌سه‌ر ده‌كرێت‌و حوكمی‌ سێداره‌شی‌ بۆ ئه‌بڕێته‌وه‌.

ئه‌م یاسابه‌ زۆر سه‌یره‌، له‌ كاتێكدا كه‌ مافگرتن دێته‌ پێش، ژن‌و كچ به‌ هۆی‌ جینسییه‌ته‌وه‌ مافیان كه‌متره‌ له‌ پیاو، له‌ كاتی‌ تاونباری‌ مافی‌ چاره‌سه‌ركردنیان، مافی‌ نیگاتیڤیان زیاتر پێ‌ ئه‌به‌خشرێت.

6ـ "هاووڵاتیبوون":

"هاووڵاتی‌" رۆڵێكی‌ زۆر گه‌وره‌ له‌ ژیانی‌ مرۆڤدا كایا ده‌كات. هۆی‌ گرینگبوونی‌ ئه‌م دیارده‌یه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ پێوه‌ندیی‌ نێوان تاك‌و ده‌سه‌ڵات دیار ده‌كات‌و چۆنیه‌تیی‌ ئه‌و روون ئه‌كاته‌وه‌. چۆنیه‌تی‌‌و مافه‌كان له‌ كاتی‌ "ازدواج"، مولك‌و ماڵ‌، چاره‌سه‌ركردنی‌ یاسایی‌ له‌ كاتی‌ تاوانباریدا".

به‌ گوێره‌ی‌ یاساكانی‌ ئێران، هاووڵایه‌تیی‌ دایك به‌ منداڵه‌كه‌ی‌ ناگات. به‌و مانایه‌ كه‌ باوك ئه‌گه‌ر به‌ڵگه‌ی‌ هاووڵایه‌تیی‌ ئێرانی‌ ببێت، منداڵه‌كه‌ ئه‌بێت به‌ ئێرانی‌. ئه‌گه‌ر دایكه‌كه‌ ئێرانی‌ بێت‌و باوكه‌كه‌ ئێرانی‌ نه‌بێت، منداڵه‌كه‌ ناسنامه‌ش ناگرێت.

ژن له‌ زۆر جاریشدا هاووڵایه‌تیبوونی‌ خۆی‌ به‌ هۆی‌ ووكردن به‌ پیاوێكی‌ بیگانه‌ كه‌ ئێرانی‌ نه‌بووه‌، له‌ ده‌ست ئه‌دات. ئه‌مه‌ زۆر یاسایێكی‌ زاڵمانه‌ به‌رانبه‌ر به‌ سه‌دان منداڵه‌ كه‌ باوكی‌ عێراقی‌ یان ئه‌فغانییان هه‌یه‌ كه‌ له‌ كاتی‌ ئاواره‌یی‌‌و په‌نابه‌ری‌ له‌ ئێراندا له‌گه‌ڵ‌ ژنی‌ ئێرانیدا زه‌ماوه‌ندیان كردوه‌.

بۆ ناسینی‌ ژماره‌ی‌ یاساكه‌‌و خوێندنه‌وه‌ی‌ ئه‌وان چاو له‌ ژماره‌ 11ی‌ په‌راوێزه‌كه‌ بكه‌ن.

7ـ میرات‌و كه‌له‌پوور:

له‌ یاسای‌ مه‌ده‌نیی‌ ئێراندا هاتووه‌ كه‌ ئه‌گه‌ر باوك بمرێت، كوڕی‌ ماڵه‌كه‌ دوو به‌رانبه‌ری‌ كچی‌ ماڵه‌وه‌ میرات‌و كه‌له‌پووری‌ پێ‌ ئه‌گات. ئه‌گه‌ر ژنه‌كه‌ی‌ مابێت، ته‌نیا یه‌ك به‌ش له‌ هه‌شت به‌شی‌ ملك‌و سه‌روه‌تی‌ پێ‌ ده‌گات.

ئه‌گه‌ر پیاوه‌كه‌ منداڵی‌ نه‌بێت، ژنه‌كه‌ یه‌ك چواره‌م له‌ مڵك‌و ماڵی‌ پیاوه‌كه‌ی‌ ئه‌بات، ئه‌گه‌ر ژنێك بمرێت‌و هاوسه‌ر‌و منداڵی‌ بێت، مێرده‌كه‌ یه‌ك چواره‌م له‌ مڵك‌و ماڵی‌ ژنه‌كه‌ی‌ سپێ‌ ئه‌گات‌و ئه‌گه‌ر منداڵی‌ نه‌بێت، نیوه‌ی‌ به‌ میرات ئه‌بات. ئه‌مانه‌ ماناه‌ی‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ پیاو دوو به‌رانبه‌ری‌ ژن میراتی‌ به‌ر ده‌كه‌وێت.

له‌مه‌ گرینگتر‌و ناخۆشتر ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئه‌گه‌ر ژنێك بمرێت‌و كه‌سی‌ نه‌بێت، ته‌واوی‌ مڵك‌و مال به‌ پیاوه‌كه‌ی‌ ئه‌گات، به‌ڵام ئه‌گه‌ر پیاوێك بمرێت‌و كه‌سی‌ نه‌بێت، ته‌نیا یه‌ك چواره‌م به‌ ژن ئه‌گات‌و باقییه‌كه‌ی‌ ده‌وڵه‌ت هه‌ڵی‌ ده‌گرێت.

ئه‌م یاسایه‌ زۆر قووڵی‌‌و سه‌باره‌ت به‌ گیشتنی‌ ملك‌و دارایی‌ به‌ ته‌واوی‌ بنه‌ماڵه‌ی‌ دایكی‌‌و باوكی‌ پیاو‌و ژنه‌كه‌ له‌ یاسای‌ مه‌ده‌نیی‌ ئێراندا باس كراوه‌‌و له‌ ته‌واویدا مافی‌ ژن ژێرپێ‌ نراوه‌. ئه‌م یاسایه‌ ده‌سه‌ڵات نزیكتر‌و به‌رحه‌قتر له‌ ژن له‌ بنه‌ماڵه‌ دائه‌نێت.

بۆ خوێندنه‌وه‌ی‌ یاساكان به‌ ئارتیكله‌ ناوبراوه‌كان له‌ په‌راوێزدا چاو بخشێنن. (12)

8ـ ره‌شه‌كوژی‌ له‌ یاساكانی‌ ئێراندا:

له‌ "یاسای‌ ئیسلامیی‌ تاونباری‌" (13) له‌ ئێراندا، پیاو ئیزنی‌ هه‌یه‌ كه‌ هه‌ر كاتێك ژنه‌كه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‌ پیاوێكی‌ دیكه‌ دابوو، بیكوژێت. ئه‌و پیاوه‌ به‌ كوشتنی‌ ژنه‌كه‌ تاونبار نابێت‌و ئه‌به‌خشرێت. ئه‌م یاسایه‌ ده‌ستی‌ پیاوانی‌ له‌ كوشتنی‌ ژناندا ئازاد داناوه‌. زۆر جار ته‌نیا به‌ گومانێكی‌ هه‌ڵه‌، پیاو ژنه‌كه‌ی‌ به‌ نێوی‌ پاراستنی‌ شه‌ڕه‌فی‌ ئه‌كوژێت، به‌ڵام به‌ڕاستی‌ لێیان روونئ ئاشكرا نیه‌ كه‌ ژنه‌كه‌یان له‌گه‌ڵ‌ پیاوێكی‌ دیكه‌ بۆبێت. ئه‌م پیاوانه‌ هه‌روه‌ها ده‌توانن له‌ دادگادا بڵێن ژنه‌كه‌یان دڵسۆز‌و به‌وه‌فا نه‌بوه‌ه‌. یاسای‌ ئیسلامی‌ به‌رگریان لێ‌ ده‌كات. هه‌روه‌ها ئه‌گه‌ر باوكێك كچه‌كه‌ی‌ خۆی‌ له‌ سه‌ر نامووس‌و به‌ ناوی‌ شه‌ڕه‌ف‌و پاراستنی‌ شه‌ڕه‌ف بكوژێت، به‌ گوێره‌ی‌ یاسای‌ ئیستانداردی‌ جۆری‌ سزا (14) دادگایبی‌ ناكرێت.

بۆ ناسینی‌ زیاتری‌ ئه‌م به‌شه‌ به‌ ژماره‌‌و "یاسای‌ ئیسلامی‌ تاوانباری‌" بكه‌ن كه‌ له‌ په‌راوێزدا هاتووه‌، (15)

9ـ پاڵپشتی‌ گه‌واهده‌ر (16):

به‌شێك له‌ رووداو‌و كاروبار هه‌ن كه‌ به‌ چاوی‌ یاسای‌ ئێران ژنان ناتوانن گه‌واهی‌‌و شاهیدی‌ بده‌ن. وه‌كوو ئازاری‌ جینسیی‌ منداڵان به‌ ده‌ست پیاوان، هموسكسوالیته‌، قاحبه‌گه‌ری‌‌و له‌شفرۆشی‌، خواردنه‌وه‌ی‌ ئه‌لكوول.

ـ ئه‌گه‌ له‌ جێگه‌یێكدا گه‌واهی‌ ژن قبووڵ‌ بكرێت، شاهیدی‌ دوو ژن به‌رانبه‌ر به‌ شاهیدیی‌ پیاوێكه‌.

ـ ئه‌گه‌ر ژنێك شاهیدی‌ به‌ رووداوێم بدات، قبووڵی‌ ناكه‌ن تاكوو پیاوێكیش گه‌واهی‌ به‌و رووداوه‌ نه‌دات.

ژماره‌ی‌ ئارتیكله‌كان له‌ په‌راوێزدا بخوێننه‌وه‌. (17)

10ـ سه‌ركۆماری‌: له‌ یاسای‌ ده‌ستووری‌ بنچینه‌یی‌ حكوومه‌ت (18)دا ئارتیكلی‌ 15 له‌ وشه‌ی‌ "رجل سیاسی‌" كه‌ به‌ مانای‌ پیاوانی‌ سیاسی‌‌و تێگه‌یشتووه‌ بۆ سه‌ركۆماری‌‌و حكوومه‌ت ناوبراوه‌. ئه‌مه‌ به‌ مانای‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ سه‌ركۆماربوونی‌ ژن به‌ ره‌سمی‌ نه‌ناسراوه‌.

11ـ بڕیاری‌ جل‌وبه‌رگی‌ ژنان: بڕیاری‌ ناچاریی‌ جل‌وبه‌رگی‌ هه‌ڵبژێردراو له‌ لایه‌ن ده‌سه‌ڵاته‌وه‌ بۆ ژنانی‌ هه‌موو نه‌ته‌وه‌‌و ئایینێك دیاری‌ كراوه‌. ئه‌مه‌ ئه‌و ئایینانه‌ش كه‌ له‌ ده‌ستووری‌ مه‌زهه‌بیاندا داپۆشینی‌ سه‌ر‌و له‌ش نه‌هاتووه‌ مه‌جبوور ده‌كات كه‌ به‌ ده‌ستوور‌و ئایینی‌ ئیسلامی‌ بچنه‌ پێشه‌وه‌.

ئه‌مه‌ له‌ ئارتیكلی‌ 102ی‌ ده‌ستووری‌ بنچینه‌یی‌ حكوومه‌تدا هاتووه‌.

12ـ به‌ردباران به‌ هۆی‌ زیناوه‌: به‌ردبارانكردن رێگه‌یێكه‌ كه‌ له‌ یاسای‌ ئیسلامی‌ تاونباری‌ بۆ كوشتنی‌ زۆر نائینسانی‌ ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ وا به‌ حیاسبی‌ یاسا له‌گه‌ڵ‌ كه‌سێكه‌ دیكه‌دا پێوه‌ندیی‌ جینسی‌ ده‌گرن. زیاتر له‌م به‌ردبارانكردنانه‌ به‌ سه‌ر ژنان دێت، چوونكه‌ ده‌ستی‌ پیاو بۆ په‌یداكردنی‌ بیانوو‌و هۆی‌ قاننوونی‌ ئه‌و پێوه‌ندییه‌ ئازاد داندراوه‌. هه‌روا كه‌ له‌ به‌شی‌ دیكه‌دا ئیشاره‌م پێكرد، ئه‌توانێ‌ تا هه‌ر چه‌ند دانه‌ ژنی‌ كاتی‌ بێت. هه‌ربۆیه‌ له‌ چه‌ند ساڵی‌ رابردوودا ته‌نیا پیاوێك به‌ردباران كراوه‌.

ئه‌م یاسایه‌ نابه‌رابه‌ری‌‌و زوڵمی‌ تا راده‌یه‌ك بردوه‌ته‌ پێش كه‌ كاتی‌ به‌ردبارانكردن پیاو تا كه‌مه‌ر، ژن هه‌تا ژێر چه‌ناكه‌ له‌ ناو چاڵدا ئه‌بن. ئارتیكلی‌ 114ی‌ یاسای‌ مه‌ده‌نی‌ بخوێننه‌وه‌. هه‌روه‌ها ئارتیكلی‌ 102ی‌ یاسای‌ ئیسلامی‌ تاوانباری‌.

13ـ دیه‌ یا پاره‌ی‌ خوێن: ئارتیكلی‌ 209 یاسای‌ سه‌ره‌تایی‌ حكوومه‌ت سه‌باره‌ت به‌ دیه‌یه‌. دیه‌ پاره‌پێكی‌ كه‌ به‌ بنه‌ماڵه‌ یا كه‌س‌وكاری‌ كوژراو یاكوو زه‌ره‌ریێكی‌ گیانی‌ له‌ لایه‌ن كه‌سێكه‌وه‌ لێ‌ چووه‌. له‌ یاسا ئیسلامییه‌كانی‌ ئێران نرخی‌ گیانی‌ ژن نیوه‌ی‌ گیانی‌ پیاوه‌. ئه‌گه‌ر خۆشك‌و برایێك له‌ شه‌قامێكدا به‌ر ماشێنێك كه‌وت‌و هه‌ردووكیان قاچیان بشكێت، پاره‌یێك كه‌ بۆ قه‌ره‌بووكردن‌و بژاردنی‌ ئه‌و ... ئه‌درێت بۆ كوڕه‌كه‌ دوو به‌رانبه‌ری‌ كچه‌كه‌یه‌.

ئه‌گه‌ر ژنێك پێنج مانگه‌ دووگیانی‌ بێت‌و له‌ پێكدادانی‌ ماشیندا بكوژرێت، پاره‌یێك كه‌ ئه‌درێت به‌ بنه‌ماڵه‌كه‌ی‌، نیوه‌ی‌ پاره‌یێكه‌ كه‌ بۆ قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌ی‌ گیانی‌ منداڵه‌كه‌ كه‌ هێشتا كۆرپه‌كه‌ی‌ نێو زكی‌ دایكه‌یتی‌. ژماره‌ی‌ ئارتیكله‌كان له‌ په‌راوێزدا هاتووه‌. (19)

ئه‌م یاسایه‌ له‌ دوساڵی‌ رابردوودا پاش گوشار‌و زه‌حمه‌تی‌ زۆری‌ چالاكانی‌ مافی‌ مرۆڤ له‌ ده‌ستووری‌ گۆراندایه‌. شیركه‌ته‌كانی‌ بیمه‌ بۆیان هه‌یه‌ پاره‌ی‌ به‌رانبه‌ر به‌ بنه‌ماڵه‌كان بده‌ن.

به‌ سه‌ر ته‌واوی‌ ئه‌و به‌دبه‌ختی‌‌و چاره‌سه‌رییانه‌دا، ژنان به‌ ته‌واوی‌ خه‌ریكن به‌رانبه‌ر به‌ زوڵمك‌و زۆرداری‌ راده‌وه‌ستن. چالاكڤانانی‌ مافی‌ مرۆڤی‌ ژنان رۆژ به‌ رۆژ زیاتر سه‌ر هه‌ڵدێنن‌و ژنان به‌ خوێ،دن‌و نووسین ئه‌كێشن‌و هان ئه‌ده‌ن. هه‌ربۆیه‌ 60%ی‌ خوێ،ده‌وارانی‌ زانكۆ له‌ ئێراندا ژنانن‌و زۆر له‌ لاپه‌ڕه‌نووسان ژنانن. له‌ نێو ئه‌م چالاكییانه‌دا، چالاكیی‌ گرووپێك كه‌ پاش 3 ساڵ‌ به‌ سه‌دان‌و هه‌زاران كه‌س گه‌یشتووه‌، زه‌ق‌و به‌رچاوه‌. ئه‌م گرووپه‌ به‌ هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ له‌ شیشێكی‌ بنچینه‌یی‌ وه‌ك ئێستاش له‌ به‌رانبه‌ر یاساكاندا كه‌ له‌ هه‌موو بوراێكه‌وه‌ هه‌ڵاواردنی‌ جینسیی‌ ژنان ئه‌به‌نه‌ پێش. ده‌ستیان پێ‌ كردووه‌‌و زۆر به‌رچاو‌و گرینگن.

ئه‌مان به‌ نێوی‌ كه‌مپه‌ینی‌ یه‌ك میلیۆن واژۆ بۆ گۆرانی‌ یاساكان له‌ ئێراندا به‌ناوبانگن‌و تا ئێسته‌ش خه‌ڵاتی‌ "اولاف پالمه‌"‌و خه‌ڵاتی‌ سیمۆن دووبواری‌ بردووته‌وه‌. راوه‌ستان له‌ به‌رانبه‌ر ئه‌م یاسا نابه‌رانبه‌رانه‌ كه‌ له‌ وتاره‌كه‌دا باسم كرد، كاری‌ سه‌ره‌كیی‌ ئێمه‌ وه‌ك كه‌مپه‌ینی‌ یه‌ك میلیۆن واژۆیه‌.

په‌راوێزه‌كان:

(1)ـ ئارتیكلی‌ 993، 1005، 1041، 1043، 1044، 1048، 1049، 1060، 1075، 1082، 1105، 1106، 1107، 1108، 1217، 1123ی‌ یاسای‌ مه‌ده‌نیی‌ ئێران.

(2)ـ "شرگ اجازه‌ پدر" (Candition of the Father‌s Consent)

(3)ـ "رچایت شوهر" (Husbands Consent)

(4)ـ ئارتیكلی‌: 1120، 1122، 1123، 1129، 1130، 1133، 1145، 1146

(5)ـ "حق حچانت و ولایت فرزندان"

(6)ـ ئارتیكلی‌: 18ی‌ یاسای‌ پاسپۆرت، ئارتیكلی‌ 1167، 1168، 1169، 1170، 1173، 1180، 1181، 1183، 1184، 1185، 1199، 1207، 1233، 1236، 1241، 1251

(7)ـ "دادستان" (Attorney General)

(8)ـ "قمری‌" (Monifest Desting)

(9)ـ ئارتیكلی‌ 900‌و 901‌و یاسای‌ مه‌ده‌نی‌

(10)ـ "تابعیت" (Citizenship)

(11)ـ ئارتیكلی‌ 976، 986، 987ی‌ یاسای‌ مه‌ده‌نی‌

(12)ـ ئارتیكلی‌ 899، 900، 901‌و 907

(13)ـ "قانون مجازات اسلامی" (Islamic Cnminal Law)

(14)ـ "قصاص"

(15)ـ 220‌و 630ی‌ "یاسای‌ ئیسلامیی‌ تاوانباری‌"

(16)ـ به‌ فارسی‌ "شهادت" (Bearing Witness)

(17)ـ 74، 75، 118، 119، 128، 137، 171،ی‌ یاسای‌ ئیسلامی‌ تاوانباری‌، ئارتیكلی‌ 230ی‌ یاسای‌ ئایینی‌ دادره‌سی‌

(18) "قانون اساسی‌" ج. ا. ا مادده‌ی‌ 15 (Constitution)

(19)ـ ئارتیكلی‌ 294، 295، 300، 301ی‌ یاسای‌ ئیسلامی‌ تاوانباری‌

سه‌چاوه‌ی‌ كه‌ڵك وه‌رگیراو، كه‌میپه‌نی‌ یه‌ك میلیۆن واژۆ بۆ گۆرانكاری‌